Hartapu Anıtı

Kızıldağ, Karaman yakınlarındaki Karadağ dağ grubu içindeki tepelerden biridir. Tepenin üst bölümüne yakın bir yerdeki kayalık çıkıntının üzerinde taht biçiminde düzeltilmiş yüzeyin sırt dayama yüzeyi üzerinde sol elinde bir asa, sağ elinde bir kase tutan, oturur vazıyette bir adam rölyefi yer alır. Başının hizasında sağ tarafta yer alan Luvi hiyeroglifi ile yazılmış yazıt “Büyük Kral Hartapu” olarak okunmaktadır. İkinci yazıt “Kudretli Fırtına tanrısı tarafindan sevilen(?), Güneş, Büyük Kral Hartapu”, onun biraz solundaki düzleştirilmiş yatay yüzeyde, üç satırdan oluşan üçüncü yazıt “Kudretli Fırtına tanrısı tarafindan sevilen(?), Güneş, Kahraman Büyük Kral Mursili’nin oğlu, Büyük Kral Hartapu bu şehri kurdu” ise sağ tarafındaki dikey yüzeyde yer almaktaydı. İkinci ve üçüncü yazıtlar 1980’den önce hazine arayıcıları tarafından tahrip edilmişlerdir. İkinci yazıtın yer aldığı kaya parçası kayalık çıkıntının dibinde düştüğü yerde durmaktadır.

1963 yılında Meriggi, tepenin doğu tarafında devrilmiş durumda, tepesi yuvarlatılmış bir stel bulunduğunu bildirmiş ancak o günden beri bir daha izine rastlanmamıştır. Üzerindeki yazıtın sadece en üst satırı okunabilir durumdadır: “Mursi[li], Kahraman Büyük Kral …”.

Kayalık çıkıntının 150 m güneydoğusunda merdiven yazıtı olarak adlandırılan diğer bir yazıt yer alır. Basamakların üst bölümüne yakın sağ taraftaki kayalık yüzeyde bulunan iki satırlık yazıt Hawkins ve Poetto tarafından şu şekilde okunmuştur: “Güneş, Büyük Kral, Kahraman, Fırtına tanrısı tarafından sevilen, Hartapu, Kahraman Büyük Kral Mursili’nin oğlu: İlahi Fırtına tanrısının (ve) her tanrı(nın) erdemiyle tüm ülkeleri (ve) Masa ülkesini fetheden kişi. Tüm ülkeler … Büyük Kral, (ünvanlar), ilahi Fırtına tanrısı(nın sayesinde) aldı.”

İmparatorluk döneminde Hartapu adı ile bilinen bir Büyük Kral yoktur. Bununla beraber imparatorluğun çöküşünden sonra kimi yerel krallar Büyük Kral ünvanını kullanmışlardır. Yakın zamana kadar kral rölyefindeki Asur biçimi saç ve sakaldan dolayı anıtın MÖ 8. yy. civarlarına ait olduğu düşünülmekteydi. Ancak, son yıllarda çok daha önceki zamanlara ait olabileceği görüşü destek bulmuştur. Yazıtta yer alan harflerden elde edilen ipuçları MÖ 12. – 10. yy.’ları işaret etmektedir. Hawkins’in, kral rölyefinin yazıtlardan çok daha sonra Tabal kralları tarafından eklendiği yönündeki görüşü, geç dönem görünümünü açıklamaktadır.

Hartapu adı Karadağ, ve Burunkaya Hitit yazıtlarında da yer almaktadır. Bu yazıtların bulunduğu kayalarda eski Yunan döneminden kalma yazıt ve oymalar da vardır.

Hitit Anıtları – Kızıldağ / Hartapu Anıtı