Mangal Dağı Şehitliği

23 Ağustos 1921 günü sabah saat 11’de Yunan 1. Tümeni’nin Mangaldağına taarruzuyla 22 gün ve gece sürecek olan tarihin en uzun meydan muharebesi başlar. Taarruz eden Yunan 1. Tümeni 11.000, mevzideki Türk 5. Tümeni ise 4.500 kişidir.

Yunanlıların asker ve silah üstünlüğü Türk karargahının stratejik müdahaleleleri ve hareketli savunma anlayışı ile dengelenmiş gibi görünürken, Mangal Dağı çevresinde öğleden sonra başlayan fırtına her şeyi tersine çevirir. Şiddetli rüzgar nedeniyle görüşü sıfıra inen topçu gözetleme subayı tümen bataryalarına konum veremez, topçular mecburen ateşi kesmek zorunda kalır. Akşama kadar en fazla mevzilerimizin 1 km yakınına sokulabilen Yunan 1. Tümeni, topçu tehdidi ortadan kalkınca sayı üstünlüğünü kullanarak 5. Tümen öncü mevzilerine girer. Mehmetçik ne kadar fedakarca dövüşürse dövüşsün şartlar tamamen aleyhinedir. 

Muharebe öyle bir hal almıştır ki, tümen mevcudu hızla erimektedir. 5. Tümen Komutanı Yarbay Kenan Bey (Dalbaşar) durumu bizzat anlatıp takviye istemek üzere 2. Grup karargahına gider. Kenan Bey bir alayla takviye edilmezse tümeninin sabahı göremeyeceğini söylemesi üzerine Grup kumandanı Miralay Selahattin Adil Bey takviyenin söz konusu olmadığını, bu durumda tümenin elden çıkmaması için Mangal Dağı’nı boşaltarak kuzeydoğuda Yaprakbayırı köyü sırtlarına çekilmesini, sorumluluğun kendisinde olduğunu söyler. Böylece cephe güney kanadında Yunanlılar açısından en önemli hedeflerden biri olan Mangal Dağı muharebelerin birinci günü dolarken elden çıkmış olur. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa açısından bu kabul edilebilir bir durum değildir. Soruşturma başlatır. ve durum ortaya çıkana kadar da tümen komutanı Yarbay Kenan Bey görevden uzaklaştırılır. Bizzat Paşa’nın emriyle Topal Osman Ağa’nın Giresunlu gönüllülerden oluşan 47. Alay’ı boşaltılan mevzileri karşı taarruzla tekrar ele geçirmek üzere dağa gönderilir.

Karazıpkalı Giresun yiğitleri süngüsüz Berdan tüfekleriyle ve Giresun bıçaklarıyla girdikleri mevzileri saatlerce müdafaa ederler. Ancak artık takviye için yola çıkarılan 57. Tümen yetişse dahi Mangal Dağı’nda tutunma ihtimali kalmamıştır. Mangal Dağı kuzeyinde, Gedikli sırtlarında yeni savunma tertibatı oluşturularak dağ boşaltılır.