İstanbul
İl & Büyükşehir
Yukarıdan aşağıya: 1) 15 Temmuz Şehitler Köprüsü 2) Ayasofya 3) Levent 4) tramvay 5) Dolmabahçe Sarayı ve 6) Kız Kulesi
İstanbul'un Türkiye'deki konumu
İstanbul haritası
İstanbul Türkiye haritasında göster İstanbul İstanbul (Avrupa) Avrupa haritasında göster İstanbul İstanbul (Asya) Asya haritasında göster
Koordinatlar:41°00′49″N 28°57′18″E / 41.013611°K 28.955°D / 41.013611; 28.955
Ülke	Türkiye
İlk yerleşim	MÖ 6. binyıl
Kuruluş tarihi	MÖ 685
Alt idari birimler	39 ilçe Adalar Arnavutköy Ataşehir Avcılar Bağcılar Bahçelievler Bakırköy Başakşehir Bayrampaşa Beşiktaş Beykoz Beylikdüzü Beyoğlu Büyükçekmece Çatalca Çekmeköy Esenler Esenyurt Eyüpsultan Fatih Gaziosmanpaşa Güngören Kadıköy Kâğıthane Kartal Küçükçekmece Maltepe Pendik Sancaktepe Sarıyer Silivri Sultanbeyli Sultangazi Şile Şişli Tuzla Ümraniye Üsküdar Zeytinburnu
İdare
• Tür	Belediye başkanı-meclis
• Organ	İBB Meclisi AK Parti (176) CHP (119) İYİ Parti (12) MHP (4)
• Vali	Ali Yerlikaya[1]
• Belediye Başkanı	Ekrem İmamoğlu[2] (CHP)
Yüzölçümü [3]
• Toplam	5.461 km² (2.108 mil²)
Yüzölçümü sırası	64.
Rakım	30 m (90 ft)
En yüksek nokta	537 m (1.761 ft)
En alçak nokta	0 m (0 ft)
Nüfus  (2020)	15.462.452
• Sıra	1.
• Yoğunluk sırası	1.
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu	34XXX
Alan kodu	212 (Avrupa Yakası) 216 (Anadolu Yakası)
ISO 3166 kodu	TR-34
Plaka kodu	34
GSYİH (nominal)	2018[4]
• Toplam	₺1,1 trilyon (1.)
• Kişi başı	₺76.769 (2.)
İGE (2013)	0,828[5] yüksek · 4.
İklim	Cfa, Cfb, Csa, Csb
İnternet alan adı	.istanbul, .ist
Resmî siteler T.C. İstanbul Valiliği İstanbul Büyükşehir Belediyesi

İstanbul (Türkçe telaffuz: [isˈtanbuɫ]), Türkiye'de Marmara Bölgesi'nde yer alan şehir ve Türkiye Cumhuriyeti Devletinin 81 ilinden biridir. Ülkenin nüfus bakımından en çok göç alan ve en kalabalık ilidir. Ekonomik, tarihî ve sosyo-kültürel açıdan önde gelen şehirlerden biridir.^[6][7][8] Şehir, iktisadi büyüklük açısından dünyada 34. sırada yer alır. Nüfuslarına göre şehirler listesinde belediye sınırları göz önüne alınarak yapılan sıralamaya göre Avrupa'da birinci, dünyada ise altıncı sırada yer almaktadır.^[9][10]

İstanbul Türkiye'nin kuzeybatısında, Marmara kıyısı ve Boğaziçi boyunca, Haliç'i de çevreleyecek şekilde kurulmuştur. İstanbul kıtalararası bir şehir olup, Avrupa'daki bölümüne Avrupa Yakası veya Rumeli Yakası, Asya'daki bölümüne ise Anadolu Yakası veya Asya Yakası denir. Tarihte ilk olarak üç tarafı Marmara Denizi, Boğaziçi ve Haliç'in sardığı bir yarımada üzerinde kurulan İstanbul'un batıdaki sınırını İstanbul Surları oluşturmaktaydı. Gelişme ve büyüme sürecinde surların her seferinde daha batıya ilerletilerek inşa edilmesiyle 4 defa genişletilen şehrin^[11] 39 ilçesi vardır. Sınırları içerisinde ise büyükşehir belediyesi ile birlikte toplam 40 belediye bulunmaktadır.

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan İstanbul, 330-395 yılları arasında Roma İmparatorluğu, 395-1204 yılları arasında Bizans İmparatorluğu, 1204-1261 yılları arasında Latin İmparatorluğu,1261-1453 yılları arasında tekrar Bizans İmparatorluğu ve son olarak 1453-1922 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yaptı.^[12] Ayrıca İstanbul, Hilâfetin Osmanlı İmparatorluğu'na geçtiği 1517'den kaldırıldığı 1924'e kadar İslam dünyasının da merkezi oldu.^[13]

Son yıllarda birbiri ardına ortaya çıkartılan arkeolojik bulgularla insanlık tarihine ilişkin önemli bilgiler elde edilmiştir. Yarımburgaz Mağarası'ndan çıkarılan taş aletlerle, ilkel insan izlerinin 400.000 yıl öncesine dayandığı ortaya çıkmıştır.^{[14][15][16][17]} Anadolu Yakası'nda yürütülen kazı çalışmaları ve bunlara bağlı araştırmalar, şehirde tarım ve hayvancılığa dayalı ilk yerleşik insan topluluğunun MÖ 5500'lere tarihlenen Fikirtepe Kültürü olduğunu göstermiştir.^[18] Bu arkeolojik bulgular yalnızca İstanbul'un değil, tüm Marmara Bölgesi'nin en eski insan izleridir.^[18] İstanbul sınırları içinde kent bazında ilk yerleşimler ise Anadolu Yakası'nda Kalkedon; Avrupa Yakası'nda Byzantion'dur. Cumhuriyet dönemi öncesinde egemenliği altında olduğu devletlere yüzlerce yıl başkentlik yapan İstanbul, 13 Ekim 1923 tarihinde başkentin Ankara'ya taşınmasıyla bu özelliğini yitirmiş; ancak ülkenin ticaret, sanayi, ulaşım, turizm, eğitim, kültür ve sanat merkezi olmaya devam etmiştir.^[19]

Karadeniz ile Marmara Denizi'ni bağlayan ve Asya ile Avrupa'yı ayıran İstanbul Boğazı'na ev sahipliği yapması nedeniyle, İstanbul'un jeopolitik önemi oldukça yüksektir.^[20] Bugün tamamına yakını doldurulmuş olan ya da kaybolan doğal limanları vardır. Bu özellikleri yüzünden bölge toprakları üzerinde uzun süreli egemenlik anlaşmazlıkları ve savaşlar yaşanmıştır. Başlıca akarsular Riva, Kâğıthane ve Alibey dereleridir.^[21] İl toprakları az engebelidir ve en yüksek noktası Kartal ilçesindeki Aydos Tepesi'dir.^[21] İldeki başlıca doğal göller Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu gölleridir.^[21] İl ve yakın çevresinde, Karadeniz ile Akdeniz makro iklimleri arasında geçiş özellikleri görülür.^[21] Hava sıcaklıkları ve yağış ortalamaları düzensiz; bitki örtüsü dengesizdir.^[21]

1. ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
2. ^ "İmamoğlu, mazbatayı aldı; işte ilk sözleri". T24. 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019. 
3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; hgm isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
5. ^ "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
6. ^ "Cumhuriyet Dönemi'nde Ankara başkent yapılmışsa da İstanbul kültürel başkent olma özelliğini korumuştur." İstanbul, Anadolu Yayıncılık (1983), s.4086.
7. ^ "İstanbul Büyükşehir ve metropol". 6 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2009. 
8. ^ "İki kıta üzerine kurulu İstanbul, Türkiye'nin kültürel ve iktisadi merkezi olmayı sürdürmektedir." ("À cheval sur deux continents Istanbul demeure le pôle culturel et économique de la Turquie.") Istanbul, Michelin (2011), s. 106. ISBN 2-06-715438-9, 9782067154384
9. ^ "List of cities proper by population". 19 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2008. 
10. ^ PriceWaterhouseCoopers: U.K. Economic Outlook and Global City GDP Ranking 2005-2020 Full Report 28 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF)
11. ^ "İstanbul'a merhaba". istanbul.gov.tr T.C. İstanbul Valiliği. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009. 
12. ^ [1] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. T.C. Kültür Bakanlığı Osmanlı başkentleri sayfası.
13. ^ "Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı ve halifeliğin kaldırılması" (PDF). hacettepe.edu.tr (Hacettepe Üniversitesi). 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2009. 
14. ^ Kaya, Önder (2010). "Byzas'ın yerinden Konstantin'in şehrine: İstanbul". Cihan Payitahtı İstanbul. İstanbul: Timaş. ss. sf. 15-23. ISBN 978-605-114-165-5. 
15. ^ "Çağlar boyu İstanbul". Erişim tarihi: 29 Haziran 2010. 
16. ^ "History of sedimentary infilling of Yarimburgaz Cave, Turkey" (PDF). Erişim tarihi: 29 Haziran 2010.  (İngilizce) (WebCite® 11 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
17. ^ "İstanbul'un en eski yerleşimi: Yarımburgaz Mağaraları". 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2010.  (WebCite® 11 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
18. ^ ^{a b} "Fikirtepe Kültürü". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. III. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 1993. ss. sf. 315, 316, 317.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
19. ^ "İstanbul". Temel Britannica. IX. İstanbul: Ana Yayıncılık. 1993. ss. sf. 115.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
20. ^ "Coğrafi konum ve stratejik önem". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2010.  (WebCite® 11 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
21. ^ ^{a b c d e} "İstanbul". Temel Britannica. IX. İstanbul: Ana Yayıncılık. 1993. ss. sf. 116.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)