Panagia Phaneromeni Ayazması, Ayvalık

Ayvalık Ayazması, 19.yy’dan kalan tarihi dokusunu korumuş, tüm Ege havzasının en önemli şifalı su kaynağı olan yeridir.

Panagia “Meryem Ana”, Phaneromeni ise “göklerden gelen” anlamındadır. Panagia’nın ikonası 16 yaşında bir kızın rüyası sonrası yapılan kazı ile 1852 yılında bulunmuş ve burada bulunan kutsal su kaynağı üzerine birince ayazma inşa edilmiştir. Hagiasma; hagias (kutsal), ma (su) kelimelerinden gelir ve eski Türkçe’ye “Ayazma” olarak geçer.

Sakız Adasından Kaptan Mihalis Papazis’in harcamaları ile Ayazma büyütülmüş, ikinci havuz ilave edilmiştir. Bugünkü binanın son hali 1890 yılında bitmiştir. Bu ayazmanın şifalı suları dillere destan olmuş ve çok geniş kitlelere ulaşmıştır. 1850 ile 1922 seneleri arası bu şifa merkezine bir çok yöreden gelen hastalar tedavi oluyordu. Kayıtlara göre Foça, Balıkesir, İstanbul, Midilli, Samos, hatta uzak Hydra adası veya Rumeli’den gelenler de vardı. Gelen hastalar yedi gün kadar binada kalıp bu sudan içiyorlar ve bu suyla dolu havuza giriyorlardı. Kayıtlardan körlerin, epiliepsi hastalarının, yüksek ateş hastalarının, felçlilerin, beyin kanaması geçirmiş kişilerin, akıl ahstalarının, konuşamayanlar, duymayanlar gibi pek çok nedenden gelenlerin olduğu anlaşılmıştır. Girişte hastalardan alınan bağışlarla Ege’nin en önemli ikinci hastanesi Ayvalık’ta inşa edilmiştir. Bugün Sakarya İlkokulu olarak kullanılmaktadır.

1940’lı yılların sonunda Ayazma unutulmuş ve bir zeytinyağı fabrikasına dönüştürülmüştür. Fabrika da terkedilince, bina yıllarca çürümeye bırakılmıştır.

2011 yılında Balıkesir Müzesi’nin, Prof.Dr. Ömer Özyiğit danışmanlığında yaptığı kazılar sonucunda, 1867 ve 1890 ayazmalarının havuzları bulunmuştur. Rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri, 2012’de onaylanan ayazma projesi, 2016’da başlamış ve 2018 yılında tamamlanarak ziyarete açılmıştır.

(Bu metin Panagia Phaneromeni Ayazması girişinde yer alan bilgi plakasından alınmıştır)