Derviş Bey Camii, Bulgaristan’ın kuzeydoğusundaki Hacıoğlu Pazarı (Dobriç) iline bağlı Umur Fakih (Jeglartsi) Köyü’nde yer almaktadır. Dobruca bölgesindeki bu cami, kitabesinde yazılı tarihiyle, Osmanlı öncesi dönemde inşa edilmiş olması bakımından tarihî bir öneme sahiptir.

Halk arasında Koca Cami olarak bilinen Derviş Bey Camii, Umur Fakih’te, köyün kuzeybatısında cami ovası denilen mahalde, 60×64 m ölçülerinde 3.480 m2’lik bir alanda, tarihî mezar taşlarının bulunduğu hazîrenin ortasında yer almaktadır. Bu alanın güneyi ve doğusu sokaklarla, diğer yönleri ise komşu evlerin bahçeleriyle çevrilidir.

Beden duvarlarının bir kısmı ayakta olan Derviş Bey Camii, dıştan 8,78 x 11,70 m ölçülerinde, mihrap yönüne dik uzanan dikdörtgen plânlı harim ile kuzey cephe boyunca uzanan 3,20 m enindeki son cemaat yerinden meydana gelmektedir. Camide minare bulunmamaktadır; minare kaidesine dair herhangi bir iz yahut kalıntı da yoktur.

Derviş Bey Camii’nin yakılmadan önceki hâline ait en önemli bilgi kaynağımız Prof. Dr. Machiel Kiel’in 1972’de çektiği fotoğraflardır. Bu fotoğraflardan birisi caminin güneybatı köşesinden çekilmiş olup eserin tüm özelliklerini anlamamızı sağlamıştır. Diğer fotoğrafta da kitabe aslî yerinde iken etrafındaki ahşap kaplamayla birlikte çekilmiştir.

Mevcut izlerden caminin tüm cephelerinde ikişer adet alt pencere bulunduğu bellidir. Eski fotoğraflarda cephelerde iki sıra pencere bulunduğu görülmektedir. Kıble cephesinde mihrabın üstünde daire biçimli tepe penceresi yer almaktadır.

Eser, cephe köşelerinde iri taşlar bulunan moloz örgülü, 75 cm kalınlığında beden duvarlarına sahiptir. Taş duvar örgüleri içerisinde, dört sıra halinde cephe yüzeylerini kuşatan 12×16 cm kesit ölçülerinde ahşap hatıllar kullanılmıştır. Harimin dört yöne eğimli kırma çatı ile örtülü olduğu eski resimlerde görülmektedir. Eserde günümüze ulaşan herhangi bir süsleme öğesi bulunmamaktadır.

Umur Fakih’teki caminin, 1298-1299 yıllarında, muhtemelen Sarı Saltık müntesiplerinden olan Derviş Bey isimli bir bani tarafından inşa edildiğini, caminin bu özelliğiyle, Sarı Saltık’la birlikte Dobruca’ya iskân edilen Selçuklu Türklerinden kalan bir mimari yapı olduğunu ve Bulgaristan’daki en eski Türk-İslâm eserleri olduğunu söyleyebiliriz. Derviş Bey Camii, Sarı Saltık riyasetindeki iskân döneminde Dobruca’da inşa edildiğini bildiğimiz üç yapı olan Kaligra Kalesi’ndeki Yılan Tekkesi ile Babadağ’daki tekkeden günümüze ulaşan tek eserdir.[1]

Kaynak:

[1] Yılmaz, M. E. (2023). Dobruca’da Derviş Bey Camii: Sarı Saltık Araştırmalarına Muhtemel Bir Katkı: Derviş Bey Mosque in Dobrudja: A Possible Contribution to Sarı Saltık Research. Edeb Erkan. https://doi.org/10.59402/EE004202301

✶ Medya
Derviş Bey Camii • Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi • 1972 • Kaynak • 🔎