Türkiye Türkiye Cumhuriyeti | |
---|---|
Türkiye konumu (yeşil) | |
Başkent |
Ankara 40°K 33°D / 40°N 33°EKoordinatlar: 40°K 33°D / 40°N 33°E |
En büyük şehir |
İstanbul 41°1′K 28°57′D / 41.017°K 28.95°D |
Resmî diller | Türkçe |
Konuşulan diller | |
Etnik gruplar (2016)[1] | |
Demonim | Türk |
Hükûmet | Üniter başkanlık sistemli anayasal cumhuriyet |
Recep Tayyip Erdoğan | |
Fuat Oktay | |
Mustafa Şentop | |
Yasama organı | Türkiye Büyük Millet Meclisi |
Tarihçe | |
19 Mayıs 1919 | |
23 Nisan 1920 | |
24 Temmuz 1923 | |
29 Ekim 1923 | |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 783.562 km2 (302.535 sq mi) (36.) |
• Kara | 769.632 km2 (297.157 sq mi) |
• Su | 13.930 km2 (5.380 sq mi) |
• Su (%) | 1,78 |
Nüfus | |
• 2021[2] sayımı | 83.614.362 (17.) |
• Yoğunluk | 105/km2 (271,9/sq mi) (107.) |
GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî |
• Toplam | 2,750 trilyon $ (11.) |
• Kişi başına | 32.278 $ (45.) |
GSYİH (nominal) | 2021 tahminî |
• Toplam | 794,530 milyar $ (20.) |
• Kişi başına | 9.327 $ (67.) |
Gini (2018) |
41.9[3] orta · 51. |
İGE (2019) |
![]() çok yüksek · 54. |
Para birimi | Türk lirası (TRY · ₺) |
Zaman dilimi | UTC+3 (TRS) |
Tarih formatı | gg/aa/yyyy (miladi) |
Şebeke gerilimi | 230 V–50 Hz |
Trafik akışı | sağ |
Telefon kodu | +90 |
ISO 3166 kodu | TR |
İnternet alan adı | .tr |
Türkiye, resmî adıyla Türkiye Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Anadolu'da, küçük bir bölümü ise Balkan Yarımadası'nın güneydoğu uzantısı olan Trakya'da yer alan ülke. Kuzeybatıda Bulgaristan, batıda Yunanistan, kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, İran ve Azerbaycan'ın ekslav toprağı Nahçıvan, güneydoğuda ise Irak ve Suriye komşusudur. Güneyini Kıbrıs adası ve Akdeniz. Batısını Ege Denizi ve kuzeyini Karadeniz çevreler. Marmara Denizi ise İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı ile birlikte Anadolu'yu Trakya'dan yani Asya'yı Avrupa'dan ayırır. Türkiye, Avrupa ve Asya'nın kavşak noktasında yer alması sayesinde önemli bir jeostratejik güce sahiptir.[5]
Türkiye toprakları üzerindeki ilk yerleşmeler Yontma Taş Devri'nde başlar.[6][7][8][9] Doğu Trakya'da Traklar olmak üzere, Hititler, Frigler, Lidyalılar ve Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından kurulan İyon medeniyeti gibi çeşitli eski Anadolu medeniyetlerinin ardından İskender'in egemenliğiyle birlikte Helenistik Dönem başladı. Daha sonra sırasıyla Roma ve Anadolu'nun Hristiyanlaştığı Bizans dönemleri yaşandı.[8][10] Selçukluların 1071 yılında Bizans'a karşı kazandığı Malazgirt Muharebesi ile Anadolu'daki Bizans üstünlüğü büyük ölçüde kırılarak Anadolu kısa süre içerisinde Selçuklulara bağlı Türk beyleri tarafından ele geçirildi ve Anadolu toprakları üzerinde İslamlaşma ve Türkleşme başladı.[11] Kısa sürede Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde hakimiyet kuran Konya merkezli Anadolu Selçuklu Sultanlığı, 1243'teki Moğol istilasına kadar Anadolu'yu yönetti.[12] 13. yüzyılın sonundan itibaren Batı Anadolu'daki Türk beyliklerinden biri olarak öne çıkan Osmanlılar, 14. yüzyılda Balkanlar'da gerçekleştiriği fetihlerle büyük bir güç haline geldi ve Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde de hakimiyet kurdu. Osmanlılar, 1453 yılında Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'na son vermesiyle büyük bir imparatorluk haline geldi. İmparatorluk zirvesini 16. yüzyılda, özelikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşadı. 1683 II. Viyana Kuşatması sonrasında gelen bozgun ve 15 sene süren Kutsal İttifak Savaşları neticesinde Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'ya karşı üstünlüğü sona erdi.
19. yüzyıla gelindiğinde imparatorluk, Tanzimat adı verilen ciddi bir modernleşme sürecine girdi. 1876 yılında anayasanın ilan edilip meclisin açılmasıyla başlayan I. Meşrutiyet devri, 1878 yılına kadar sürse de, 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edilerek anayasa tekrar yürürlüğe girdi. Ancak reformlar dağılmayı engelleyemedi. I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletleri'nin yanında giren imparatorluk, savaş sonucunda yenik düşerek 30 Ekim 1918 tarihinde tüm orduların teslim olması şartını kabul etti ve devamında İtilaf Devletlerince işgal edildi.[13] 16 Mart 1920'de İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u işgal edip bazı milletvekillerini tutuklayarak sürgüne göndermesi sonucunda Meclis-i Mebûsan'ın kapanmasıyla Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Onun önderliğinde işgalci kuvvetlere karşı yapılan Kurtuluş Savaşı (1919-1922) başarıya ulaşıp 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı monarşisi tarihe karıştı. 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilan edilmesi ve 3 Mart 1924'te hilafetin kaldırılıp Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına sürgün edilmesinden sonra çağdaş Türkiye'nin oluşumunda önemli yer tutacak olan bir dizi devrim gerçekleştirildi.
Türkiye, başkanlık sistemiyle yönetilen demokratik, laik ve üniter bir anayasal cumhuriyettir.[14][15] Resmî dili, nüfusun %85'inin anadili olan Türkçedir.[16] Ülkenin %70-80'ini Türkler, geriye kalanını Lozan'a göre yasal olarak tanınan (Ermeniler, Rumlar ile Yahudiler) ve yasal olarak tanınmayan Kürtler ve diğer halklar (Arnavutlar, Boşnaklar, Çerkesler, Gürcüler ile Lazlar vb.) oluşturmaktadır.[14][17][18][19] Nüfusunun büyük bölümü Müslümandır.[14] Avrupa Konseyi, NATO, OECD, AGİT ve G-20 topluluklarına üye olan Türkiye, Batı dünyasıyla bütünleşmiştir. 1963'te Avrupa Ekonomik Topluluğu ortak üyesi olmuş, 1995'te AB Gümrük Birliği'ne katılmış ve Avrupa Birliği'ne tam üyelik müzakerelerine 2005'te başlamıştır.[20] Ülke ayrıca Türk Keneşi, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı gibi örgütlere de üyedir. Günümüzde Türkiye, büyüyen ekonomisi ve diplomatik girişimleri sayesinde bölgesel güç olarak kabul edilmektedir.[21][22][23][24][25][26][27]
|başlık=
parametresi line feed character içeriyor (yardım)
<ref>
etiketi; TR_EUChrono
isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)