Ani Katedrali

Katedralin Güney Cephesinde yer alan yazıtın 21. satırının bir kısmı:

“Ermenilerin 450. yılında (MS 1001)… Tanrı ve Katholikos tarafından kutsanan, Ermenilerin manevi lideri, Sarkis zamanında; Ermenilerin ve Gürcülerin krallarının kralı Gagik’in muhteşem saltanatı sırasında; ben Katranideh, Ermenilerin Kraliçesi, Suinik Kralı Vasak’ın kızı, kendimi Tanrının merhametine emanet ettim ve kocam, krallar kralı Gagik’in emri ile büyük Smbat tarafından kurulan bu katedrali inşa ettirdim.”

Çeşitli kaynaklara göre; Ani Şehrindeki en büyük ve en önemli yapılardan biri olan Katedralin inşaatına Kral II. Smbad (977-89) zamanında 989 yılında başlanmış ve inşaata bir süre ara verildikten sonra katedralin inşaatı, Kral Gagik Bagratuni’nin eşi Kraliçe Katranideh (Catherine) tarafından 1001 yılında (ya da yazıtların okunmasına bağlı olarak 1010 yılında) tamamlatılmıştır. Katedral, ortaçağ Ermenistanının en ünlü mimarlarından Trdat’ın eseridir.

Birçok Ermeni yapısı gibi Ani Katedrali de çok renkli, iyi kesilmiş taşlardan inşa edilmiştir. Bu, iç ve dış yonu taşı (kesme taş) duvar kaplamalarının arasında ise moloz dolgu bulunmaktadır. Yapı, kubbeli bir bazilika planına sahiptir ve bu plan tipi 7. yüzyıldan beri Ermeni Mimarisi içerisinde yer alan plan tiplerinden biridir.

İnce sütunlar üzerinde bulunan körarkatlar tüm dış cepheyi sarmaktadır. Bu körarkatların içerisine ince, uzun ve nitelikli oyma sövelere sahip pencereler yerleştirilmiştir. Ayrıca katedralin yan cephelerinin (transept) üçgen çatılarının altında da lombar pencereleri (gemi penceresi) bulunmaktadır.

Kuzey, güney ve batı duvarlarında bulunan kapıları sırasıyla patrik, kral ve halk içindir. Her bir kapının önünde, çoğunluğu yıkılmış olan, tonozlu sundurmalar yer almaktadır.

Ayrıca kuzey, güney ve doğu cephelerinde ayırt edici üçgensel nişler (oyuklar) bulunmaktadır. Bu nişler görece düz olan cepheyi bölmekte, duvarlara yükseklik ve sağlamlık hissi katmaktadır. Batı cephesinde ise bu nişlerden yoktur. Çünkü içerideki büyük kemerli tonozu taşıyabilmek için burada oldukça kalın bir duvara ihtiyaç duyulmuştur.

Katedralin içi ise uzun ve karanlık olarak tasarlanmıştır. Yarım kubbe (apse) ve yan bölmeler iç mekanın dörtte birini oluşturmaktadır. Kubbenin doğusundaki tonozlar, batısındakilere nazaran daha kısadır. Dikdörtgen şeklindeki orta alanda bulunan dört adet masif küme sütun, kubbeyi ve çatıyı destekleyen kemerleri taşımaktadır. Doğu-Batı ve Kuzey-Güney aksları boyunca uzanan beşik tonozlar, birbiriyle kesişen beşik çatıların dış yüzüne kadar uzanmaktadır.

Geniş olan yarım kubbe (apse) doğu tarafındaki çatının altına yerleştirilmiştir ve dış cephede iki derin niş arasında bulunan pencereye denk gelmektedir. Burada bulunan rahip ve koronun yeri ya da mihrap mevcut zeminden yüksekte yer almakta ve oturakların bulunduğu on adet yarım daire şeklinde sıralanmış nişlerden oluşmaktadır.

Abandoned 11th century cathedral

Cathedral of Ani
The cathedral in 2009 The cathedral displayed in a red circle within Ani
Religion
Affiliation	Armenian Apostolic Church
Location
Location	Ani, Kars Province, Turkey
Shown within Turkey
Geographic coordinates	40°30′22″N 43°34′23″E / 40.506206°N 43.572969°E / 40.506206; 43.572969
Architecture
Architect(s)	Trdat
Type	Domed basilica
Style	Armenian
Founder	Smbat II of Armenia
Groundbreaking	989
Completed	1001 or 1010
Specifications
Length	34.3 m (113 ft)[a]
Width	21.9 m (72 ft)[a]
Height (max)	originally: 38 m (125 ft)[1] 24 m (79 ft) to the base of the dome[2]
UNESCO World Heritage Site
Official name: Archaeological Site of Ani
Type	Cultural
Criteria	ii, iii, iv
Designated	2016 (40th session)
Reference no.	1518
Region	Western Asia

The Cathedral of Ani (Armenian: Անիի մայր տաճար, Anii mayr tačar; Turkish: Ani Katedrali) is the largest standing building in Ani, the capital city of medieval Bagratid Armenia, located in present-day eastern Turkey, on the border with modern Armenia. Its construction was completed in the early 11th century by the architect Trdat and it was the seat of the Catholicos, the head of the Armenian Apostolic Church, for nearly half a century.

In 1064, following the Seljuk conquest of Ani, the cathedral was converted into a mosque. It later returned to being used as an Armenian church. It eventually suffered damage in a 1319 earthquake when its conical dome collapsed. Subsequently, Ani was gradually abandoned and the church fell into disrepair. The north-western corner of the church was heavily damaged by a 1988 earthquake.

The cathedral is considered the largest and most impressive structure in Ani. It is a domed basilica with a rectangular plan, though the dome and most of its supporting drum are now missing. Its use of pointed arches and cluster piers has been widely cited by scholars to have possibly influenced, or at least preceded, Gothic architecture. The cathedral, along with the entire site of Ani, was declared a World Heritage Site by the UNESCO in 2016.

Cite error: There are <ref group=lower-alpha> tags or {{efn}} templates on this page, but the references will not show without a {{reflist|group=lower-alpha}} template or {{notelist}} template (see the help page).

1. ^ Ghulyan, Artak (2005). "Անիի Մայր տաճարի հազարամյա խորհուրդը (1001-2001 թթ.)" (The 1,000-Year Mystery of the Cathedral of Ani), in: Հուշարձան [Hushardzan], vol. 3, ed. Hakob Simonyan, Yerevan, p. 31 «Անիի Մայր տաճարը դարաշրջանի եկեղեցիներից առանձնանում է իր բացարձակ չափերով /21.9 X 34.3 մ/ և ամբողջությամբ' մոտ 38 մ բարձրություն ունեցող գմբեթով...»
2. ^ Eastmond 2017, p. 130.