Belediye Camii

Viki Anıtları Seviyor

1-31 Ekim 2025

Belediye Camii fotoğrafınızla yarışmaya katılın!

Katıl

1892 yılında Silvan’daki Ermeni cemaatince Surp Stephanos Kilisesi olarak inşa edilen yapı, kaynaklarda aynı zamanda Keldani Kilisesi adıyla da anılmaktadır. Hristiyan cemaatin şehri terk etmesinden sonra işlevini kaybeden kilise uzun süre kullanılmamış, bir dönem şehir sineması olarak değerlendirilmiştir. 1992 yılında Silvan Belediyesi tarafından camiye dönüştürülerek “Belediye Camii” adını almıştır. Camiye çevrilme sırasında kapsamlı bir onarım yapılmış, ancak bu tarihten sonra bilinen başka bir restorasyon çalışması gerçekleştirilmemiştir.

Mimari açıdan yapı, kare alan üzerine oturan haç planıyla dikkat çeker. Haçın kolları derin sivri kemerlerle oluşturulmuş, doğudaki kemer apsis kemeriyle birleştirilmiştir. Orijinalde yuvarlak çıkıntılı olan apsis, sonradan düz bir duvar görünümüne getirilmiştir. Merkezde çokgen kasnak üzerine oturan piramidal kubbe yükselmekte, içten yarım küre şeklinde taş malzemeyle inşa edilmiştir. Kubbenin ölçüleri 14,24 x 10,12 m olup, kasnak kısmı dıştan iki kademeli olarak algılanmaktadır. Kareden sekizgene geçiş tromplar aracılığıyla sağlanmıştır. Ayrıca L biçiminde narteks yapıyı iki yönden çevirmektedir.

Avlusu bulunmayan yapıya kuzey ve batı yönlerindeki iki kapıdan girilmektedir. Batıdaki kapının, kilise döneminde de giriş işlevi gördüğü anlaşılmaktadır. Camiye dönüştürülme sürecinde minare ve son cemaat yeri eklenmemiştir. Tamamen kesme taştan inşa edilen yapı, kalın duvar örgüsüyle sağlam bir görünüm sergiler.

İç mekânda, camiye dönüşüm sırasında güney duvarına eklenen mihrap öne çıkar. Yarım yuvarlak planlı mihrap sade tutulmuş, yanına yuvarlak kemerli dikdörtgen nişler yerleştirilmiştir. Üst kısımda üçlü niş ve pencereler düzenlenmiştir. Mihrabın solunda ahşap malzemeden yapılmış bezemesiz bir minber bulunur. Kilisenin haç kollarını oluşturan kemerler kullanılarak üç yönde asma kat eklenmiştir. İç mekân, kuzey ve güney duvarlarındaki yuvarlak kemerli pencerelerle aydınlatılmaktadır.

Süsleme bakımından yapı oldukça zengindir. Kubbe, tromp ve nişlerde taş ve alçı malzeme ile kabartma ve oyma teknikleri kullanılmıştır. Duvarlarda farklı boyutlarda yedi niş açılmış, bazıları mukarnas kavsaralı ve bitkisel motiflerle bezenmiştir. Trompların iç yüzeyleri küçük yuvalı mukarnas dizileriyle kaplanmış, armudi formlu sarkıtlarla tamamlanmıştır. Bu süsleme şeridi, kubbe kasnağına kadar kesintisiz devam ettirilmiştir. Kubbe göbeğinde taş işçiliğiyle on köşeli yıldız madalyon işlenmiş, merkezdeki yıldız motifi etrafında çifte vav tarzında bezemeler düzenlenmiştir.

Dış cephe sade bir görünüm arz ederken, kuzey ve batı cephelerinde hareketlilik gözlenir. Kuzeyde basık kemerli giriş kapısı ve yanındaki pencereler beş dilimli kemerli nişler içine alınmıştır. Batı cephesinde de benzer bir düzen vardır; giriş kapısının iki yanına pencereler yerleştirilmiştir. Cepheyi kuşatan iki kademeli korniş, “S” formlu diziler ve küçük yuvalarla hareketlendirilmiştir. Güneydoğu köşesinde mukarnas süslemeleri bulunmakla birlikte, bitişik yapı nedeniyle bu kısım tam olarak görülememektedir.

Sonuç olarak yapı, kiliseden camiye dönüştürülme sürecinde özgün plan şemasını büyük ölçüde korumuş, ancak mihrap, minber, kubbe ve asma kat gibi unsurlar eklenmiştir. 20. yüzyılda bir süre sinema olarak kullanılan bina, 1992’den bu yana cami olarak hizmet vermektedir.