Hasanpaşa Gazhanesi
Kadiköy Gazhanesi, Kurbağalıdere Gazhanesi olarak da bilinir.
- Tür: Fabrika, Müze
- Kültür: Cumhuriyet, Osmanlı
- Yüzyıl: 19. yy, 20. yy
- Bölge: Türkiye, Marmara Bölgesi, İstanbul, Kadıköy, Hasanpaşa
Tescillenmiş bir endüstri mirası olan Hasanpaşa Gazhanesi, sadece Kadıköy’ün değil, İstanbul’un önemli endüstri yapılarından biridir. Anadolu Yakası’nın en eski sanayi tesislerinden biri olarak, Osmanlı endüstriyel mirasının erken örneklerindendir. 1800’lü yıllarda Anadolu Yakası’nda ortaya çıkan gaz talebini karşılamak üzere Hasanpaşa’da yeni bir gazhane daha yapılması kararlaştırıldı. Gazhanenin işletme imtiyazı, 1 Ağustos 1891’de 50 yıl için Parisli bir sanayici olan mühendis Charles George’a verildi. 1892’de hizmete giren Hasanpaşa Gazhanesi’nin işletme sözleşmesi 1924’te 50 yıl için yenilendi. Kadıköy-Üsküdar ve Anadolu Yakası Havagazı şirketi, 1926’da Yedikule Gazhanesi’ni de satın aldı. Bu şirket daha sonra işletme imtiyazlarını ve tesislerini 1931’de İstanbul Elektrik Şirketi’ne sattı. Ancak İstanbul Elektrik Şirketi’nin millileştirilmesinin ardından havagazı şirketi ayrılarak 1937-1944 arasında faaliyetlerine müstakil olarak devam etti. Ancak zarar eden bu şirket, devlet tarafından satın alındı ve 1945’te İstanbul Belediyesi Elektrik Tramvay Tünel İdaresi’ne (İETT) bağlandı. Gazhane’ye zaman içinde yeni fırınlar eklendi. Böylelikle o yıllar için Anadolu Yakası gaz ihtiyacının üzerinde bir üretim rakamına ulaşıldı ve önemli bir kömür tasarrufu sağlandı. Ancak sonraları talep azalması nedeniyle Gazhane 13 Haziran 1993’de faaliyetine son verdi. Türkiye’nin en önemli endüstriyel kültür miraslarından biri olan Hasanpaşa Gazhanesi, üretimin durmasıyla İstanbul’da türünün son örneği olarak kaderine terk edildi. Gazometreleri sökülüp satıldı, hurda deposu ve çöplük haline getirildi. Farklı dönemlerde kömür deposu, otobüs garajı, İETT deposu olarak kullanıldı. 1994’de kalan parçalarıda sökülmek üzereyken, SİT alanı ilan edilerek koruma altına alındı.
Hasanpaşa Gazhanesi’nin Bilinemeyen Geleceği, Zehra Betül Atasoy-Arkitera, 2013
25 adet tarihi endüstri binasından oluşan Hasanpaşa Gazhanesi restorasyonu ve binaların yeni işlev durumları Mart 2021’de tamamlanmıştır.
Genel bilgiler | |
---|---|
Tür | Gazhane (19. Yüzyıl-1993) Müze (2021-) |
Konum | Hasanpaşa, Kadıköy, İstanbul |
Koordinatlar | 40°59′51″K 29°02′36″D / 40.99750°K 29.04333°D |
Açılış | 19. yüzyıl (Gazhane olarak) 9 Temmuz 2021 (Müze olarak) |
Yenileme | 2021 |
Kapanma | 1993 (Gazhane olarak) |
Sahip | İstanbul Büyükşehir Belediyesi |
İşletmeci | Müze Gazhane |
Teknik ayrıntılar | |
Zemin alanı | 32 bin m2 |
Resmî site | |
Hasanpaşa Gazhanesi (Kurbağalıdere Gazhanesi ya da Kadıköy Gazhanesi olarak da bilinir), İstanbul'un Anadolu yakasına gaz tedariki için Kadıköy'de 1892'de inşa edilmiş olan, günümüzde kültür merkezi olarak kullanılan yapıdır.
İstanbul'da 19. yüzyılın önemli endüstri binalarından biri iken 1993 yılında doğal gazın gelmesiyle gazhane işlevini yitiren yapı,[1] Müze Gazhane adıyla bir kültür-sanat, bilim ve etkinlik alanına dönüştürülmüştür.[2] Bünyesinde iklim müzesi, karikatür müzesi, bilim merkezi, sergi alanları, tiyatro salonları, kitapçı ve sosyal alanları barındırır.
- ^ Arda Buyuktaskin, Halet Almila; Turkel, Elif (30 Mayıs 2019). "GASOMETER STRUCTURES FROM PAST TO PRESENT AND POSSIBLE RE-FUNCTIONING PROPOSALS FOR DOLMABAHÇE GASOMETER". Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 19 (1): 56-74. doi:10.22520/tubaked.2019.19.004. 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
- ^ "İBB, tarihi Hasanpaşa Gazhanesi'ni 'Müze Gazhane' adıyla hizmete açtı". BirGün. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
✶ İlgili Yerler