Ebu Muzafferüddin Minaresi

Ebu Muzafferüddin Minaresi, 1199–1244 yılları arasında Eyyubiler döneminde inşa edilen ve bugün varlığını yalnızca minaresiyle sürdüren Eyyubiler Camisi’ne aittir. Beş katlı olarak tasarlanan yapı, üst kısmının yıkılması nedeniyle halk arasında “Kırık Minare” ya da “Kot Minare” olarak da anılmaktadır. Kare planlı olan minare düzgün kesme beyaz taş malzemeden inşa edilmiş ve yaklaşık 35 metre yüksekliğe ulaşmıştır. Gövdesi yatay kaval silmelerle beş bölüme ayrılmış, her bölüm farklı bitkisel ve geometrik bezemelerle işlenmiştir.

Süslemeler oyma ve kabartma teknikleriyle kalker taşına uygulanmış, cephelerde nişler, madalyonlar, yıldız motifleri ve meandır şeritleriyle zengin bir süsleme programı ortaya konmuştur. Batı cephesindeki yüz hatları belirgin güneş tasviri, figüratif özellikleriyle dikkat çekmektedir. Şerefenin günümüze ulaşmamış olması, sonraki onarımlarda her cepheye yerleştirilen pencerelerle telafi edilmiş, böylece dört yönde açılan açıklıklar işlevsel olarak şerefe görevi üstlenmiştir.

Yapının en karakteristik unsurları kitabeleridir. Minarenin gövdesini kuşatan bu kuşaklar, farklı Eyyubi hükümdarlarının adlarını taşır ve yapım sürecinin elli yıllık bir döneme yayıldığını ortaya koyar.

Birinci Kitabe Kuşağı (1199–1210)
Minarenin kuzey, güney ve batı cephelerini çevreleyen en erken tarihli kitabe Melik Evhad Eyyub dönemine aittir.
Türkçe metni:
“Besmele. Burası yüce Allah’ın rızasını kazanmak için, Efendimiz, faziletli, bilgin, mücahit, sultan, dinin ve dünyanın yıldızı, İslam ve Müslümanların temeli, âdil hükümdar Muhammed el-Kâmil oğlu Necmeddin Muhammed… Eyyub oğlu Ebu’l Feth Eyyub’un malından yaptığı infak ile yapılmıştır.”

İkinci Kitabe Kuşağı (1210–1220)
İkinci ve üçüncü bölümleri ayıran kornişin altında yer alan kitabe, bitkisel desenlerle çevrilmiş ve Melik Eşref Musa dönemine tarihlendirilmiştir.
Türkçe metni:
“Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Buranın yapılması ve bitirilmesini efendimiz, âdil, bilgin, şerefli sultan, İslam’ın ve Müslümanların temeli, dinin ve dünyanın zaferi, milletlerin efendisi, Arap’ın ve Acem’in hükümdarı, Ermen Şahı, Emirü’l-Mü’minin yardımcısı Ebu’l Feth Musa emir etmiştir.”

Üçüncü Kitabe Kuşağı (1220–1244)
Dördüncü bölümün üst kısmında yer alan kitabe, Melik Muzaffer Gazi’nin adıyla kaydedilmiştir.
Türkçe metni:
“Allah muvaffak edicidir. Bu minare şerefli ve yüce buyruklarla tamamlandı. Mevlud, sultan, adil, güçlü, muzaffer, dünyanın ve dinin yıldızı, İslam ve Müslümanların iftiharı, Emirü’l-Mü’minin, Melik Adil oğlu Ermen Şahı Ebu’l Muzaffer Gazi.”

Dördüncü Kitabe Kuşağı (1212)
Kuzey cephesinde beş satır halinde düzenlenmiş dikdörtgen pano içindeki kitabe, Ebu’l-Me’ali Ahmed’in hilafeti dönemine işaret eder.
Türkçe metni:
“Bu da, Müslümanların emîri, Allah’ın dininin yardımcısı, efendimiz Ebu’l-Me’ali Ahmed’in hilafeti sırasında, 1212 (H.609) yılının Muharrem ayında olmuştur.”

Beşinci Kitabe Kuşağı
Minarenin batı cephesinde yer alan ve yer yer tahrip olmuş bu kuşak, sülüs hatla yazılmış birkaç kelimelik parçalar halinde günümüze ulaşmıştır. Fiziksel aşınmadan dolayı bütün metin okunamamakta, ancak yapının tamamlayıcı bir süsleme kuşağı olarak düşünüldüğü anlaşılmaktadır.

Onarımlar sürecinde minare genel formunu korumakla birlikte özellikle güney cephedeki mihrabiyeler ve ilk kuşaklardaki yazılar ciddi biçimde aşınmıştır. Malta taşının yumuşak yapısı, süslemelerin kolay işlenmesine imkân tanımış fakat aynı zamanda hızlı deformasyona yol açmıştır. Bazı kitabelerin yüzeyleri tamamen silikleşmiş, üçüncü kuşakta ise restorasyon sırasında düzgün kesme taşlarla eksikler tamamlanmıştır.

Bugün halk arasında “Kot Minare” ya da “Kırık Minare” adlarıyla biliniyor.