Kuzgundere Su Kemeri, Ortahisar Mahallesi’nde, Kuzgun Dere üzerinde yer alan ve Bizans İmparatoru Justinianus dönemine (527–565) tarihlenen önemli bir su yapısıdır. Tarihi kaynaklarda Justinianus’un Aziz Eugenius adına bir su kemeri yaptırdığından söz edilmesi, bu yapının da aynı döneme ait olduğunu göstermektedir. Böylece kemer, Trabzon’un erken Bizans dönemine uzanan nadir su mühendisliği örneklerinden biri olarak değerlendirilmektedir.

Kesme ve moloz taş malzeme kullanılarak inşa edilen Kuzgundere Su Kemeri, ilk evresinde tek gözlü bir yapıya sahipti. Yaklaşık 11 metre uzunluğunda, 1,80 metre genişliğinde ve vadi tabanından 8 metre yükseklikte inşa edilen kemer, hem işlevsel hem de mimari açıdan dönemin mühendislik anlayışını yansıtmaktadır. Yapının taşıyıcı unsuru olan kemer açıklığı, dönemin klasik Bizans taş işçiliğini ortaya koyarken, düzgün kesme taşlar ve ara kısımlarda kullanılan moloz taşlar yapı bütünlüğünü sağlamıştır.

Kemer, Kireçhane ve Çukurçayır derelerinden toplanan suyu şehrin merkezine, özellikle Ortahisar ve kuzeyindeki mahallelere taşımak amacıyla yapılmıştır. Başlangıçta yalnızca su taşıma işlevine sahipken, Osmanlı döneminde gerçekleştirilen onarımlar sonucunda hem su kemeri hem de köprü olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde yapıya ek gözler kazandırılarak dört gözlü hale getirilmiş, ancak doğudaki gözün daha sonra kapatıldığı anlaşılmaktadır. Eski fotoğraflar, kemerin yakın zamanlara kadar üzerinden geçişe imkân tanıyan bir köprü olarak işlev gördüğünü belgelemektedir.

Kuzgun Dere Vadisi’nde 2021 yılında gerçekleştirilen peyzaj düzenlemesi sırasında çevresinde yer alan bazı yapı kalıntılarının kaldırıldığı bilinmektedir. Bu bölgeden geçen derenin yüksek debisi, tarih boyunca tabakhaneler ve değirmenler gibi su gücünden yararlanan tesislerin burada kurulmasını sağlamıştır. Ancak vadide zaman zaman sel taşkınlarının yaşandığı, özellikle 1870’li yıllardaki taşkınların can kayıplarına yol açtığı tarihi kayıtlarda yer almaktadır.