Karaca Ahmet Sultan Türbesi, Ulubey

Uşak İli Ulubey İlçesi Karacaahmet Köyü’ndedir. Karaca Ahmet Sultan, Anadolu’nun Müslümanlaşması ve Türkleşmesinde Hoca Ahmet Yesevi’ nin gönderdiği Hacı Bektaşi Veli ve Hacım Sultan gibi veli erenlerdendir. Hem alperen hem de iyi bir hekimdir. Saruhan Beyi İshak Çelebi (790/1338) zamanında yaşamış ve Manisa’nın Bizanslılardan alınarak Saruhanlılar tarafından fethedilmesine bizzat iştirak etmiştir. Evliya Çelebi ölüm tarihini 1262 olarak vermektedir. Manisa’ da 1371 tarihli Revak Sultan Vakfiyesi’nde “Süleyman Horasanoğlu Karaca Ahmet” kaydı bulunmaktadır.

Türbe, Gözcü Karaca Ahmet olarak da bilinen, Anadolu pirlerinden Karaca Ahmet Sultan’ın makam türbelerinden biridir. Taş yapıdır. Altıgen planlı türbe, sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülüdür. Türbenin giriş kapısı üzerinde bir hayat ağacının iki yanına ayna usulü simetrik olarak yerleştirilmiş iki tavus kuşu figürü işlenmiştir. Türbe içinde iki yatır (Mezar) bulunmaktadır. Burada Karaca Ahmet annesiyle birlikte yatmaktadır. Antik çağdan günümüze kadar olan süreçte, pek çok kültürde, kuş, simgesel bir figürdür. Bazen öleni öteki dünyaya taşımış, bazen ona eşlik etmiş ya da ölenin ruhu kuşa dönüşmüştür. Kuş figürü edebiyat başta olmak üzere çeşitli sanat dallarının bezeme repertuarında sevilerek kullanılan bir motif olmuştur. Bu çalışmada Karaca Ahmet Sultan Türbesi’nde yer alan tavus kuşu motifi ele alınarak, Türk kültüründeki ve ikonografisindeki yeri değerlendirilmekte; söz konusu motifin köken ve ikonografik anlamı üzerinde durulmaktadır. Avrasya hayvan üslubunda şaman ve astrolojik sembollere dayanan insan veya hayvan figürlü sanatlar yüzyıllardan bu yana varlığını sürdüre gelmiş olup, Anadolu’nun farklı bölgelerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu geleneğe bağlı figürlü örnekler sivil mimaride çok sayıda görülürken, dini mimaride nadiren ama anlamlı bir şekilde karşımıza çıkarlar. Türbe, ayrıca Karaca Ahmet’in şifacı kimliğine-hekimliğine ithafen çeşitli ritüellerin gerçekleştirildiği bir ziyaret merkezidir. Türbede gerçekleştirilen dedeye bağlanma uygulamalarının, taşıdığı unsurlar sebebiyle İslam öncesi Orta Asya Türk inançlarına dayandığı görülmektedir. Türbeye yapılan ziyaret ve çocuk sahibi olma konusunda beklenen yardım, bu uygulama ve inanışın atalar kültünün bir devamı olduğunu göstermektedir. Ayrıca gerçekleştirilen işlemler sırasında karşımıza çıkan el taşı, tomruk, sandukanın üzerinden alınan tülbent, dilek taşı gibi nesnelerin benzer kullanımları, İslam öncesi Türk uygulamalarında da görülmektedir. Türbede gerçekleştirilen uygulamalar sırasında okunan sure ve dualar ile kılınan namaz, geleneksel Türk dini ve İslam öncesi Türk inanışlarına dayalı uygulamalara, İslami bir karakter kazandırıldığını ve bu şekilde uygulamaların günümüze kadar devam ettirildiğini göstermektedir.

Kaynak: (UŞAK) KARACA AHMET SULTAN TÜRBESİ’NDEKİ TAVUS KUŞU MOTİFİ VE TÜRBEDE GERÇEKLEŞTİRİLEN HALK İNANIŞLARI, Türkan ACAR