Qurayyah, Tebük

Suudi Arabistan’ın kuzeybatısında, Hicaz Dağları’nın doğu eteklerinde ve Yemen’i Levant’a bağlayan tarihî kuzey–güney ticaret güzergâhı üzerinde yer alan Qurayyah bölgesi, insan yerleşiminin çömlekçilik öncesi Neolitik’e kadar uzandığı önemli bir arkeolojik peyzaj alanıdır. Neolitik sonrası süreçte, MÖ 3. binyılın başlarında Erken Tunç Çağı’na tarihlenen kalıcı bir yerleşimin ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Yerleşimin ilk sakinleri, yüzey sularını kullanmaya yönelik gelişmiş bir sulama sistemi kurarak vahayı tarımsal üretime elverişli hâle getirmiş; zamanla çevreyi bir koruma duvarıyla kuşatarak doğal peyzajı anıtsal bir mimari düzen içinde yeniden şekillendirmiştir. Bu topluluklar, erken dönemden itibaren zeytin yetiştiriciliğini benimsemiş, bakır üretimini geliştirmiş ve Bronz Çağı’nda neredeyse endüstriyel ölçekli bir çömlekçilik faaliyetiyle bölgenin ekonomik ve kültürel profilini belirlemişlerdir. Bu veriler, Qurayyah’ın Arap Yarımadası’nın kuzeybatısında uzun süreli yerleşim, tarımsal uzmanlaşma, erken teknoloji kullanımı ve geniş ölçekli üretimin iç içe geliştiği nadir arkeolojik merkezlerden biri olduğunu göstermektedir.

Tüm bu nedenlerle Qurayyah, Suudi Arabistan tarafından UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne (Tentative List) dahil edilmiş olup (The Ancient Walled Oases of Northern Arabia), erken vaha kentleşmesi, su yönetimi, ticaret ağları ve kuzeybatı Arabistan’ın kültürel gelişimi açısından bölgenin en önemli arkeolojik alanlarından biri kabul edilmektedir.