Alaca Camii, Kalkandelen

Alaca Camii veya Paşa Camii olarak da adlandırılan bu yapı, Makedonya’da ikinci büyük şehir olan Kalkandelen şehir merkezindedir.
Türkçe ismi Kalkandelen, yeni ismi Tetovo olan bu şehir, Makedonya’nın kuzey-batısında yer almaktadır.

Caminin inşa tarihi ve hanisi hakkında kesin bir bilgiye sahip değiliz. İnşa tarihi konusunda 1495 ve 1675 olmak üzere iki farklı görüş vardır.
Cami inşa tarihinin bu şekilde tartışmalı olması H.1249/M.1833-343 tarihinde dönemin mahalli idarecilerinden Abdurrahman Paşa’nın eski yapının yerine (minare yapısı hariç) yeni bir cami yaptırmasından kaynaklanmaktadır.

Kitabesinin Latin Harfleri ile yazılışı

Daveri kirarı hasleti namdaş lbn-i Avf
Emri’ bi’l-ma’rufa mukaddem münkeratın mani’-i

Mir-i mirın kibarı Abdurrahman Paşa kim
Olmuş ihsan ile ashabı kiramın tabi’-i

Hanedanı serbülend ve hami’i Kalkandelen
Fazlu Ca’feri hatemin cu’d ve sehada rabi’i

Hayru’l-meşreb kerimu’l-menkibet zatı güzin
Asrının ezher ciheti odur emi ri kani’i

Neşetinden semtı hayrata suluk etmektedir
Lutfu yevmiye müşebi’ hezaran cami’i

Himmeti asarı hayrı inşasına ma’rufdur
Kalb-ı paki hep mesubatı hayrile tami’i

İşte ez cümle bu ala ma’bedi tecdid ile
Ta temelden oldu pos-side binanın kala’i

Bir nevin bünyana suret verdiğim el-hak budur
Besatır ve haniyet ile heşt-beheştın tasi’i

Bunda okundukça Kur’an-ı Kerim ihlasla
‘Arşu ‘aladan ger ve beyan olurlar sami’i

San’atı nakş ve nigar ile müzeyyen cümle
Minber ve mihraba fusu vermiş ruhum lami’i

Devru han mahfeli ziyasını şadan etmede
Ruhi pak hazreti kurayı ekmel nafi’i

Ruzede sirayet kanadili şumu’un Zav’idir
Ruzeninden parlayan bir ceste nur sati’i

Kılsa lillah anda du-rekat olur bir zairi
Üzerinden nice bin türlü belanın zafi’i

Şimdi buldu şan bununla belde-i Kalkandelen
Halkının gelsın saladır sacidi ve raki’i

Mü’minine her namaz ardınca vaciptir du’a
Situ Amini güzar etsin semayı sabi’i

Ruzu-şeb içinde kıldıkça musaililar namaz
Her mü’ezzinle imam oldukça savtın rafi’i

Sahibu’l-hayreyn ide ikbal ile ömrun fuzun
Cümle evladıyle ihvanıyla kevnın sani’i

Zatı pakin devletı dareyne mazhar ide hak
Ta bi- mahşeri görmesün dünyada emr faci’i

Bende böyle nadire nuri-sim ziyasın görüp
Kıldı imla gelen ‘icazım beyan vaki’i

Kasdı ecr ile sitayeş-kuy levhi aviz olup
Tab’i safım eyledi paşidedir Nabi’i

Seyfiyen gittikçe beş vakta desun tarihi nas
”Abdurrahman Paşa rengin yaptı bunu cami”

Eser hame-i Derviş Mehmed Muradi
Maşallah*

Kitabenin Günümüz Türkçesi ile açıklaması

(Abdurrahman) lbn-i Avf ile adaş olan hayır sever bir idareci
Hayır işleri emreden kötülüklerden meneden biri.

Miri Miranın en büyüklerinden Abdurrahman Paşa
Yaptığı hayır işlerle Ashab-ı Kiramın yolundan gidendir.

Samimiyeti ve cömertfiği ile Kalkandelen’in koruyucusu
Hayır işler yapmakla Fadıl, Cafer ve Hatem’den sonra dördüncüsü.

Seçilmiş bir şahsiyete ve karaktere sahip soylu aileden biri
O her yönüyle devrinin gerçek bir yöneticisi.

Başlangıçtan beri o hep hayır işlerle uğraşan biri
Onun bu güzel davranışı, hergün burada binlerce insanın toplanmasını sağladı.

Onun büyüklüğü, hayra yönelik eserlerin inşasıyla bilinmektedir
Temiz kalbi, bol sevaplı hayır işlerle doludur.

İşte kısaca o, bu yüce mabedi yenilemesi
Temelden ele alarak yeniden inşa etmiştir.

Gerçek o ki, bu binaya yeni bir şekil ve renk verdi
Çünkü yapılan bu yenilikle, (Cami) cennetin dokuzuncusu oldu.

Burada ihlasla Kur’an okundukça
Arşu ala’daki seçkin melekler işitecektir.

Her tarafı nakış işleri ve resimlerle süslü
Minber ve mihrabı ise güzel mermerler ile parlamaktadır.

Mahfilin güzelliği gelenlere neşe katmakta
Buradan Kur’an-ı dinleyenler “Nafi” gibi temiz kalpli olurlar.

Oruçlu günlerde (Ramazanda) Onun kandillerine bir bak!
Işığın her tarafa bir nur gibi nasıl yayıldığını göreceksin.

Burayı ziyaret eden Allah rızası için iki rekat namaz kılsa
Üzerinden nice bin türlü belayı defeder.

Şimdi bu yapıyla Kalkandelen beldesi de ün yaptı
Halkı gelsin, namazlarını secde ve rukü’ yaparak kılsın.

Mü’minlere her namazdan sonra dua yapmak vaciptir
Onların ”Amin” sözleri yedi kat göklere kadar gitsin.

Namaz kılanlar, gündüz-gece namaz kıldıkça
Her imam ve müezzin seslerini yükseltikçe.

Hayır sahibi bu zatın mutlu bir şekilde ömrünü uzatsın
Bütün aile efradı ve kardeşlerinin de.

Allah onun tertemiz şahsiyetini her iki cihanda mesut etsin
Mahşere kadar dünyada hiç kötü bir şey görmesin.

Bende, onun üzerine giydiği simli (gümüş) işlemeli parlayan elbisesini gördüğümde
Acizane bir şekilde buradaki gerçekleri yazmaya başladım.

Bir sevap kazanma umuduyla ona bu kitabede bir medhiye yazdım
Ona bu güzel sözleri yazmak, tabi halime uygun bir davranıştır.

O seyfi, insanlar beş vakit namaza gittikçe bu tarihe bir baksınlar:
“Abdurrahman Paşa rengin (çok renkli) yaptı bu camii”

Kitabeyi yazan Derviş Mehmet Muradi

Kaynak: Yrd.Doç.Dr. Mehmet İBRAHİMGİL VAKlFLAR Dergisi XXVI. Sayı