Belgrad’ın fethinden sonra ilk inşâ edilen câmilerden olan Bayram Bey Câmii, İstanbul Kapısı mevkisinde yer almaktaydı. 1660’da şehri ziyâret eden Evliyâ Çelebi, eserin bânîsi Bayram Bey’in câmiden başka medrese, hamam, sebil ve imârethâne gibi vakıflarının bulunduğunu ve bir mahalle ile çarşının bânînin adıyla bilindiğini bildirmektedir.

Avusturyalıların Belgrad’ı ikinci işgallerinde (1717-1739 arası) Bayram Bey Câmii, Katolik kilisesine dönüştürülmüştür. 1739’da şehrin yeniden Türk hâkimiyetine geçmesiyle birlikte Belgrad Defterdârı Hacı Mustafa Efendi, câmiyi tâmir ettirerek eski hâline getirmiştir.

04.09.1862’de imzalanan Kanlıca Protokolü gereğince Belgrad’daki câmiler, Müslüman halk tarafından terk edilmiştir. Bu târihten sonra câminin yanına Millî Tiyatro binâsı inşâ edilmiş; câmi de tiyatronun aydınlatılmasını sağlayan gaz deposu olarak kullanılmıştır. Yanan gazların çıkarttığı is yüzünden duvarları kararan câmi bu hâliyle Kara Câmi olarak anılmaya başlanmıştır.

Belgrad’a elektriğin getirildiği 1892 yılına kadar câmi, gaz işletme atölyesi olarak kullanılmış, 20. yüzyılın başlarında tümüyle yıktırılmıştır. Câminin, en eskisi 1856 yılına ait olmak üzere eski fotoğraf, gravür ve eskiz çizimleri bulunmaktadır. Bu belgelerden câminin ilk yapıldığında, kare planlı harim ile sekizgen kasnağa oturan kiremitle örtülü kubbeye sahip, tek şerefeli minâreden oluşan klasik Osmanlı tarzında bir eser olduğu anlaşılmaktadır. Yapının cephelerinde iki sıralı pencere düzenlemesi görülmektedir. Eski fotoğraflarda görülen minârenin, kiliseye dönüştürme sırasında yıktırılmış olması muhtemeldir. Eski gravürden, minârenin yer aldığı batı yönünde mezar taşlarının bulunduğu hazîre ile câminin giriş bölümünde kiremit örtülü bir son cemaat yeri bulunduğu anlaşılmaktadır.[1]

Yapının konumu tam olarak belirlenemediğinden yanına inşa edilen Milli Tiyatro binasına göre tahmini bir konum işaretlenmiştir.

Kaynak:

[1] Yılmaz, M. E. (2023). Kiliseye Çevrilen Türk Eserleri (pp. 702-705). YTB Yayınları. | Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (ytb.gov.tr)

✶ Kaynaklar