Türk Şehitlik Mezarlığı, Berlin
Türk Mezarlığı, Columbiadamm İslam Mezarlığı olarak da bilinir.
- Tür: Anıt Mezar, Anıt, Şehitlik
- Kültür: Osmanlı
- Yüzyıl: 19. yy, 20. yy, 21. yy
- Bölge: Almanya, Berlin, Bezirk Neukölln
- Durum: Erişilebilir
Osmanlı Sultanı III. Selim’in, Prusya Kralı III. Friedrich Wilhelm nezdindeki ilk daimî sefiri Ali Aziz Efendi’nin, Berlin’de 29 Ekim 1798 günü vefat etmesi üzerine, o devirde İstanbul’a nakil imkânı olmadığı için, Kral III. Friedrich Wilhelm, Tempelhof civarında parasını kendi ödeyerek bir parça toprak satın almış ve burayı Ali Aziz Efendi’nin defnine tahsis etmiştir. Böylelikle bir Türk Mezarlığı halini alan yerin gerçek bir şehitliğe dönüşmesi, I. Dünya Savaşı sırasında yaralanıp tedavi için Almanya’ya getirilen Osmanlı askerlerinden hayatını kaybedenlerin buraya gömülmesi ile olmuştur.
Daha sonra da resmen T.C. Millî Savunma Bakanlığı Berlin Türk Şehitliği adını almıştır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra 200‘ü bulan mezarların halen 150 kadarı muhafaza edilmektedir. Şehitliğin bulunduğu 2.550 m2 arazi T.C Millî Savunma Bakanlığı adına tapulanmıştır.1
1922 yılında Ermeni teröristlerce şehit edilen Cemal Azmi Bey ve Bahaeddin Şakir Bey, hâlen burada medfundur. Sadrazam Talat Paşa da Berlin’de Ermeni teröristlerce öldürüldüğünde ilk olarak bu şehitliğe defnedilmiş, ancak 25 Şubat 1943 tarihinde mezarı İstanbul’a taşınmıştır.
Günümüzde, Şehitlikte, aynı isme sahip şaheser bir cami ve müştemilatı, 2015 Şubat ayında hizmete açılan aynı güzellikte bir kültür evi hizmet vermeye devam etmektedir. Yine şehitlik Sultan Abdülaziz Han tarafından 1867 yılında yaptırılan abide, eski güzelliğini kaybetmeden tarihe tanıklık etmeyi sürdürmektedir.2
1942 yılında mezarlıkta 35 Türk ve 69 diğer (İran, Pakistan, Arap, Afgan, Kırım, Filistin, Mağrip, Türkistan, Kazak, Sudan ve sair) Müslüman kökenli mezar sayısı tespit edilmiştir.3
1 Cengiz Dönmez, I. Dünya Savaşıyla İlgili Yurt Dışındaki Türk Şehitlikleri, Akademik Bakış, sh. 5.
2 İdris Ertürk, Almanya’da Unutulmuş Bir Camimiz ve Şehitliğimiz, sh. 2.
3 kueltour.wordpress.com – Berlin Şehitlik – Cami ve Mezarlığı
Alıntı: “Türk Şehitlik Mezarlığı, Berlin”, Kültür Envanteri, 15 Haziran 2025, https://kulturenvanteri.com/yer/?p=11918.