Carpahan Kilisesi

Carpahan Kilisesi, Trabzon’da 19. yüzyıl sonlarında Ermeni Ortodoks cemaatine hizmet etmek üzere inşa edilmiştir. Yerine Ziraat Bankası’nın Trabzon şubesi yapılmıştır. Bugün bu yapı, Kahramanmaraş Caddesi üzerinde bulunmaktadır.

“Çarhapan Surp Stefanos Kilisesi’nin adı “Musibetlerden Koruyan Aziz Stephen” anlamına gelmektedir. Dönemin yerel rivayetlerine göre bu isim, kiliseyi inşa edenlerden birinin çok yüksekten düşüp ölmemesinden kaynaklanmaktadır. Kilise, tavan tonozlu üç nefli bir bazilikaydı. Güneydoğu köşesinde bir çan kulesi olduğu söyleniyor. Kilisenin bitişiğinde “Kutsal Haç” adında bir mezarlık varmış. Abel Mikhitaryan’ın adında bir Trabzon ermenisinin ifadelerine göre, Çarhapan Surp Stefanos kesme taştan inşa edilmiş, içten tonozlu, üç nefli bazilikal bir kiliseydi. Çatısı eğimli ve kiremitle kaplıydı. Sunak yeri üç apsisten oluşuyordu ve ana apsis doğu cephesinin düzleminden yarım daire şeklinde çıkıntı yapıyordu. İki katlı çan kulesi güney apsisin üzerine yerleştirilmişti. İlk hali daha küçük olan kilise 1829 yılında Elmasyan ailesinin vasiyeti üzerine epeyce büyütülmüştür. Orijinal yapı, enine bir duvarla ayrılmış kilise ve gavitten (bir nevi narteks) oluşuyordu. Her iki tarafta simetrik iki penceresi olan bir geçitle birbirine bağlanıyordu. Alanı genişletmek amacıyla sonradan duvar yıkılmış ve kutsal alanın batı tarafına ahşap bir triforium eklenmiştir. Daha sonra kuzeydoğu ve güneydoğu köşelerine vaftizhane ve soyunma odası olarak kullanılmak üzere iki alan eklenmiştir. Bu iki alan da ilgili cepheler boyunca uzanıyordu. Kilise 18,2 metre uzunluğunda ve 10,9 metre genişliğindeydi. Kadınlar galerisinin (gynaeceum) girişi güneybatıdan sağlanmaktaydı. Güneyinde Kutsal Teslis (Aya Triada) adı verilen eski bir Yunan kilisesi ve bir mezarlık varmış. Mezarlıkta 1605 ve 1703 tarilhi mezar taşları varmış. Bzhshkyan ise kilise ile ilgili şunu söylüyor. “Bu kilise biraz derin inşa edilmiştir, bu yüzden kadınlar tarafı ve triforyum çok aydınlık değildir. Sunağın arkasında bir kitabe varmış ve üzerinde. ‘Kilise idadet mahallininin (Taçar) en son Hoca Şemseddin ve eşi Zono’nun hediyesi olarak 1431 yılında yeniden inşa edildi.” Yazıyordu. Techir öncesi ve sonrasındaki göçler nedeniyle kilise bakımsız ve sahipsiz kaldı. Harabe bir durumda iken de yıkılarak yerine Ziraat bankası yapıldı. Bankanın inşaatında kiliseden kalan taşların kullanıldığı söylenir.” – Ertuğrul Dinç bey bu bilgileri “Historic Armenian Cities and Provinces” almıştır.

A/ İbadet yeri B/Triforyum, C/ Gavit, D/ Apsis, E/ Vestiyer, F/ Çan kulesi, J/ mezarlık