Çingene Hanı

Çingene Hanı, 13. yüzyılın ilk yarısında Malatya-Elbistan güzergâhında inşa edilmiş Selçuklu dönemine ait bir kervansaraydır. Günümüze ulaşamayan yapı, kareye yakın dikdörtgen planlı olup doğu-batı yönünde konumlanmıştır. Yapının süslemeli portalı ve bazı mimari unsurları bugün Derme İlkokulu’nun girişinde kullanılmaktadır. Kitabesi kayıptır; ancak Malatya Ulu Camii ile benzer adlar içerdiği için 1224 civarına tarihlenmektedir. Çingene Han, plan tipi açısından Aksaray ve Kayseri Sultan Hanları ile benzerlik göstermektedir. ¹

Çingene Hanı, Malatya’nın eski yerleşim bölgesinde, günümüzde kaybolmuş olan bir kervan yolu üzerinde yer almaktadır. 1224 yılı civarında inşa edildiği düşünülen hanın banisi büyük olasılıkla Malatya Ulu Camii’nin tamiratını da yaptıran Mansur bin Yakup’tur. Yapı, üç nefli kapalı bölüm ve daha geniş bir avludan oluşan klasik Selçuklu han tipindedir. Günümüzde büyük ölçüde toprak altında kalan hanın bazı mimari unsurları Derme İlkokulu’nda yeniden kullanılmıştır. ²

Çingene Hanı, Eski Malatya’da günümüzde tamamen ortadan kalkmış bir han yapısıdır. 1971 yılında Celâl Yalvaç’ın ölçümleri ve incelemeleriyle ortaya çıkarılan bu han, avlu ve kapalı kısımdan oluşan, tipik Selçuklu han plan özelliklerini taşımaktadır. Hanın yapısı, avluya açılan hücreler, payandalar ve revaklar gibi mimari unsurlar açısından Aksaray Sultan Hanı ve Kayseri Sultan Hanı gibi XIII. yüzyıl Selçuklu hanları ile büyük benzerlik göstermektedir. Ayrıca hanın yakınındaki bir kitabe, yapının tarihinin 13. yüzyıla tarihlenebileceğini düşündürmektedir. Ancak hanın tamamen ortadan kalkması ve ölçümlerin bazı eksiklikleri nedeniyle yapının tam planı kesin olarak çizilememiştir. ³

1. Anadolu Selçuklu Mimarisi ↩︎
2. Cingene Han ↩︎
3. Rahmi Hüseyin Ünal, “Doğu Anadolu’da Bilinmeyen Üç Selçuklu Hanı,” Selçuklu Araştırmaları Dergisi 2, no. 2 (1 Şubat 1983): 113–118, – PDF ↩︎