Kasımiye Medresesi

İnşa kitabeleri bulunmayan medresenin yapımına Artuklular Dönemi’nde başlandığı, Akkayonlu Uzun Hasan’ın yeğeni Sultan Kasım Bey tarafından 1487-1507 yıllarında yaptırıldığı düşünülmektedir. Yapımında kesme, düzgün kesme ile moloz taş kullanılan ve dikdörtgen bir alana oturtulan medrese, 2 katlı olarak inşa edilmiştir.

Açık avlulu medrese plan tipolojisi gösteren yapı; türbe, Hanefiler bölümü, Şafiiler bölümü, derslik ve öğrenci odalarından oluşmaktadır. Yapının güneyinde, dikdörtgen bir çerçeve içerisine alınmış taç kapı bulunmaktadır. Etrafı iki sıra bordür ve silmeler ile sınırlandırılan giriş, üç dilimli bir kemer içine alınmıştır. Üzeri mukarnaslı olan giriş açıklığı 1,47m genişliğinde, 1,0m derinliğinde ve 2,60m yüksekliğindedir. Taş lentolu dikdörtgen formlu giriş açıklığının alınlığında geometrik motifler, her iki yanında ise sütunceler yer almaktadır. Girişin kuzeyinde üzeri beşik ve çarkıfelek tonozlu koridorun batısından Hanefiler mescidine, koridorun doğusundan ise avluya geçilmektedir. Revaklı avlu, doğu-batı yönünde 18,35m, kuzey-güney yönünde 15,70m, ölçülerinde ve dikdörtgen planlıdır.

Avlunun kuzeyinde, eyvanlı bir selsebil yer almaktadır. Beş bölümlü havuzdan oluşan selsebilin suyu dar bir kanal ile avlunun ortasında, doğu-batı doğrultusunda 6,60m, kuzey-güney doğrultusunda 3,20m ölçülerinde ve dikdörtgen planlı bir havuzda toplanmaktadır. Dikdörtgen bir çerçeve içine alınmış çeşme nişinin üzeri mukarnaslı olup her iki yanında sütuncelere yer verilmiştir. Dikdörtgen çerçevenin üzerinde kufî hat ile yazılmış yazıt yer almaktadır.

Avlunun doğu ve batısında, 3,40m (doğu-batı)x2,90m (kuzey-güney) ölçülerinde ve dikdörtgen planlı öğrenci odaları yer almaktadır. Beşik tonozlu olan öğrenci odalarının giriş ölçüleri ortalama 0,86m genişliğinde, 1,0m derinliğinde ve 1,50m yüksekliğindedir. Öğrenci odalarında dikdörtgen formlu pencere açıklıklarına nişlere ve ocak nişlerine yer verilmiştir.

Avlunun güneydoğusunda, Şafiiler bölümü yer almaktadır. Avlunun güneybatısında, genişliği 0,90m, derinliği 1,20m ve yüksekliği 2,10m ölçülerindeki açıklıktan, türbe mekânına geçilmektedir. İçinde 2 adet mezarın bulunduğu türbe, doğu-batı yönünde 7,10m, kuzey-güney yönünde 4,0m ölçülerinde ve dikdörtgen planlıdır. Türbenin güneyinde genişliği 0,98m, derinliği 0,75m, yüksekliği ise 3,0m ölçülerinde olan mihrap yer almaktadır. Mihrabın her iki tarafında sütuncelere yer verilmiştir. Mekânın güneyinde, çeşitli formlarda pencere açıklıklarına ve dikdörtgen formlu nişler bulunmaktadır. Kuzeyde ocak nişlerine yer verilen mekânın üzeri dilimli bir kubbe ile kapatılmıştır. Çokgen bir kasnağa oturtulan kubbenin geçişlerinde mukarnaslı tromplardan yararlanılmıştır. Beşik tonozlu ve çarkıfelek tonozlu koridorun batısında yer alan Hanefiler bölümüne, genişliği 1,07m, derinliği 1,08m ve yüksekliği 1,96m ölçülerindeki açıklıktan geçilmektedir. ¹

1. Mardin Kültür Envanteri, Cilt I, Sayfa 5 ↩︎