Kızılkaya Kalesi

İztuzu sahilinin kuzeyinde 293 m yüksekliğindeki, en yüksek tepe Kızılkaya Tepesi’dir.

Kale Kaunos, Dalyan deltası, Tuzla, İnceburun, ve Datça Yarımadasına kadar uzayan geniş bir görüş alanına hâkim tepe düzlüğünde konumlanır. Tepenin Alagöl kenarındaki kuzey, güney ve doğu yamaçları dik, batıya doğru uzanan bölümü ise ulaşılması daha kolay bir eğime sahiptir. Tepenin kuzeybatısı ve batı yönde kalenin batı girişinden yaklaşık 80 m uzaklıkta dış surun parçası olabilecek bir duvar görülmüştür. Batıya doğru uzayan duvar ise basit moloz taşlardan 1.20–1.50 m kalınlığında bağlayıcı kullanılmadan yapılmıştır. Kuzeyden batı yöne döndürülen duvarın 90 m uzunluğundaki, 0.30–0.80 m. yüksekliğinde ayakta kalan batı bölümü yer yer izlense de büyük ölçüde tahrip olmuştur. Tepenin zirve düzlüğünde kuzeybatı-güneydoğu yönünde inşa edilen kale 66 x 13.20 m boyutlarındadır. Güneydoğu köşede bir kuleye sahip kalenin içi doğal kayalık topografyadan oluşur ve yoğun bir yapılanma izi görülmez; sadece güneybatı köşede 8×3.90 m boyutlarında bir mekân konumlanır. Kalenin 2.15 m kalınlığında duvarları isodom duvar örgüsüne sahiptir ve yer yer 1.80 m yüksekliğe kadar korunmuştur. Güney ve kuzey duvarlarında görülen farklı duvar izleri duvarların belli dönemlerde onarıldığını düşündürmektedir.

Kaleye geçiş sağlayan girişlerden biri kuzey duvarında saptanmıştır. Kale için oldukça dar olan bu giriş 0.75 m genişliğindedir. Kalenin batı ve güney duvarını kısmen çeviren ikinci bir duvar hattı görülse de bunun gerçek işlevi tam olarak anlaşılmamıştır. Tek sıra taştan 0.50 m yüksekliğinde korunan duvar güneyde 11 m kuzeyde ise 7.60 m uzunluğunda ayakta kalabilmiştir. Kalenin güneybatı köşesinde yer alan kule 11 x 7.85 m ölçülerindedir ve ortadan bir duvarla iki odaya ayrılmıştır. Ayrıca ortada 1.45 m genişliğinde bir kapı açıklığına sahiptir. Kulenin kuzey ve batı duvarları büyük ölçüde tahrip olmuştur. Diğer yönlerde nispeten korunan kulenin özellikle batı duvarı ve bölme duvarı sağlam korunmuştur. Kulenin planı, konumu ve surlarla olan ilişkisi daha geç bir dönemde eklendiğini göstermektedir. Kulenin duvar köşelerinde yer alan köşe derz çizgileri ve yine köşelerde çift bloklu örgü sistemi Hekatomnidler Dönemi’nde Karia Bölgesi’nde sıkça karşılaşılan sur ve kulelerde görülen uygulamalardır. Ayrıca güneybatıda yer alan kulenin Maussollos Dönemi’nde yapıldığını dikkate alırsak kalenin yapım tarihi için MÖ 4. yüzyıl öncesine kadar gittiğini söyleyebiliriz. Benzer kule uygulamalarının Maussollos’un hüküm sürdüğü yerlerde özellikle Bodrum Yarımadası’nda akropol ve tepe yerleşmelerinde gözetleme ve kontrol amaçlı inşa edildiği bilinmektedir. Kalenin ölçüleri dikkate alındığında küçük bir garnizon işlevinde olduğu önerilebilir. Özenli işçiliğe sahip kale duvarlarının aksine dış sur hattı oldukça basit bir işçiliğe sahiptir. Bununla birlikte tepeye ulaşımın kolay olduğu batı yönde dış sur ile iki kademeli bir savunma hattı oluşturulduğu anlaşılmaktadır. Dalyan deltasına ve Kaunos limanına girişi kontrol eden kale stratejik bir noktada konumlanmıştır.

Duvar işçiliği dışında kale iç ve çevresinde tarihlenebilir buluntu görülmemiştir. G. E. Bean’ın bu kalenin Karpasyanda kenti olduğuna ilişkin öneri getirmiştir. Kaunos’un bir demosu olarak bilinen Karpasyanda, Kaunos Liman Agorası’nda bulunan Iatrokles’in heykel kaidesinin yazıtında, bağış anıtındaki yazıtın birçok yerinde ve Atina vergi listelerinde adı geçmektedir. Ayrıca Kaunos coğrafi konumu ve dili bakımından Karia Bölgesi’ne ait olmasına karşın, özellikle sınır komşuları olan Karpasyanda, Pasanda ve Telandros ile yakın ilişki içerisinde olduğunu bilmekteyiz. Eurymedon Deniz Savaşı’ndan sonra Kaunos ve sınır komşuları Karpasyanda, Pasanda ve Telandros Attika Deniz birliğine katılmaları ve yaklaşık 30 yıl boyunca vergi listelerinde görülmeleri Karpasyanda’nın Kaunos’un fazla uzağında olmadığı düşünülürse Kızılkaya Tepesindeki yerleşim olabileceğini desteklemektedir.

S.Gümüş, U.Çörtük, S.Yıldız, Kaunos Territoriumu İztuzu Sahili Antik Tuzla Sal Kaunitis Yakın Çevresinin Arkeolojisi, 50. Yılında Kaunos/kbid