Kimistene Antik Kenti, Eskipazar

Kimistene Antik Kenti, Karabük ili Eskipazar ilçesine bağlı Deresamail (Asartepe) mevkiinde yer alan, Roma–Bizans dönemlerinde kutsal alan niteliği taşıdığı bilinen çok katmanlı bir yerleşimdir. Yerleşimin Asartepe üzerinde kurulmuş olması, tapınak ve kült merkezlerinin yüksek topoğrafyalara inşa edilmesi geleneğiyle uyumludur. Kentin en erken epigrafik verileri M.S. 2. yüzyılın sonlarına işaret eder; bölgede bulunan yazıtlar, Kimistene’nin en geç M.S. 7. yüzyıla kadar kesintisiz iskân gördüğünü ve Roma’dan Bizans’a uzanan bir sürekliliğe sahip olduğunu düşündürmektedir.¹ Arkeolojik yüzey buluntuları arasında Frig dönemine ait seramik parçaları, Roma ve Orta Bizans dönemine tarihlenen günlük kullanım kapları ve 10. yüzyıla ait sikkeler yer alır; bu durum kentin yalnızca bir kutsal alan değil, aynı zamanda uzun dönemli bir yerleşim dokusu oluşturduğunu gösterir.²

Kimistene’nin en belirgin yapısal kalıntısı Zeus Kimistenos Tapınağı olup, bölgede ele geçen yazıtlı mezar taşları ve kutsal alan düzenine işaret eden mimari izler, kentin antik çağda bir kült merkezi olarak işlev gördüğünü kanıtlar niteliktedir. Tapınak çevresinde yer alan nekropol alanı, kaya niş mezarları ve yazıtlı mezar stelleriyle zengin bir gömü geleneğini ortaya koymaktadır. Ayrıca bazı kaya yüzeylerinde tanrı betimlemelerine (örneğin Hermes figürü) rastlanması, çok tanrılı inanç sisteminin yerel varyasyonlarını gözler önüne sermektedir.³

Sosyo-ekonomik yapı açısından Kimistene halkının bir bölümünün Roma İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinde –özellikle maden işletmeciliğinin yaygın olduğu Balkan coğrafyasında– çalıştığına dair değerlendirmeler bulunmaktadır.⁴ Bununla birlikte, kente dair bazı halk gelenekleri ve bölgesel anlatılar; Kimistene topluluklarının tarihsel süreçte Karadeniz kıyılarına ve oradan iç bölgelere doğru hareket eden kolonizasyon hatlarıyla ilişkili olabileceğini öne sürmektedir. Bu bağlamda Kimistene, Batı Karadeniz iç kesimlerinde antik göç, kültürel etkileşim ve dini yapılanma süreçlerini anlamada önemli bir veri noktasıdır.

Günümüzde ise Kimistene Antik Kenti, ciddi koruma sorunları ile karşı karşıyadır. Alanın uzunca bir süredir bilimsel kazı ve koruma programına dâhil edilmemesi, kaçak kazıların ve doğal tahribatın ilerlemesine neden olmuştur.⁵ Yerel yönetimler ve araştırmacılar tarafından alanın korunması, bilimsel çalışma programına alınması ve sürdürülebilir kültürel miras yönetimi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sıkça vurgulanmaktadır. Bu yönüyle Kimistene, hem arkeolojik hem de kültürel peyzaj açısından bölgede öncelikli koruma gerektiren alanlardan biridir.

1- Karabük İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Kimistene Antik Kenti Tanıtımı.

2- Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA), Karabük Turizm Sektör Analizi, Arkeolojik Alanlar Bölümü.

3- BAKKA, Turizm Sektör Analizi, kaya betimleri ve dini ikonografi kısmı.

4- Karabük Turizm Portalı, Kimistene halkına dair tarihi bilgiler.

5- Karabük yerel basını, Kimistene’de tahribat ve koruma ihtiyacı konulu haber dosyaları.