Balıklıgöl ve Hz. İbrahim Makamı

Balıklıgöl (Ayn-i Zeliha ve Halil-Ür Rahman Gölleri), Şanlıurfa şehir merkezinin güneybatısında yer alan ve İbrahim peygamberin ateşe atıldığına inanılan bu iki göl, mitolojik olarak İslam alemi için kutsal sayılan balıkları (sazangiller)^[1] ve çevrelerindeki tarihî eserler ile Şanlıurfa'nın en çok ziyaret edilen tarihî mekanlarındandır.

Tarihsel ve bilimsel verilere göre Balıklıgöl havuzları, yarı kadın yarı balık olan tanrıça Atargatis için yapılmış birer antik pagan (putperest) tapınaklarıdır.^[2] MÖ 1000-300 yılları arasında net olmayan bir tarihte yapıldığı tahmin edilmektedir. Günümüzde İsrail, Lübnan, Suriye'de de tanrıça Atargatis'e adanan içindeki balıklara dokunmanın ve yemenin yasak olduğu balıklı havuzlar vardır.^[3]

İslam mitolojisinin dışında Balıklıgöl platosunda ayrıca Yahudi ve Hristiyan mitolojileri de mevcuttur.^[4][5]

1970'lere kadar göllerde yüzülüp yüzme yarışmaları düzenlenirken, 1970'lerden sonra göle kutsal aidiyet verilip göllerde yüzmek ve balıklarını yemek yasaklanmıştır. Günümüzde birçok İslam araştırmacısı Balıklıgöl'e ait İslam mitolojisinin hurafe ve uyduma olup havuzların antik pagan tapınaklarına ait olduğunu kesin bir dille kabul etmiştir.^[2]

Halk arasında içindeki balıkların kutsal olup balıkları yiyenlerin hastalandığı söylenir. Gölde bıyıklı sazan türü bulunmaktadır. Bu türün havyarı zehirli olduğundan yenmesi insan sağlığı açısından sakıncalıdır.

Bugünkü görünümünü Mimar Behruz Çinici danışmanlığında Mimar Merih Karaaslan'ın tasarladığı 'Dergâh ve Balıklıgöl Çevre Düzenleme Projesi' restorasyonu ile elde etmiştir. Proje 1992'de başlayıp büyük kısmı 2000 yılında tamamlandı. Günümüzde de aynı proje adı altında kısmi restorasyonlar geçirmektedir.^[6][7]

1. ^ "Balık türü". 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ ^{a b} "Işıksızın karanlık düşü". soL. 7 Ocak 2017. 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 
3. ^ Glueck (1937), s. 374, note 4
4. ^ "Seyyah Egeria'nın anlatıları". Aytuğ Arslan. Dergipark. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
5. ^ Karel Van Der Toorn and P.W. Van Der Horst, “Nimrod Before and After the Bible,” 19.
6. ^ "Balıklıgöl makalesi". Degipark. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
7. ^ "Şanlıurfa'da Canlanan Tarih" (PDF). Cihat Kürkçüoğlu. 1995. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.