Aya Todori Kilisesi (Aşağı Mahalle Rum Kilisesi), 16 Aralık 1725’te ibadete açılmış, 1835 yılında kapsamlı bir onarımla bugünkü halini almıştır. Bulunduğu mahallenin tarihi ismi olan “Aziz Theodorus”a adını veren bu yapı, dönemin derebeyi Ahmet Paşa’nın bankeri Hacı Andon Ağa’nın destekleriyle bölgenin önemli dini merkezlerinden biri hâline gelmiştir. Zamanla işlevini yitiren kilise, uzun yıllar ahır olarak kullanılmış ve günümüzde terk edilmiş durumdadır.

Yapı, doğu-batı doğrultusunda, içten içe 19,60 x 13,40 metre ölçülerinde, üç nefli ve kubbeli bazilika planlıdır. Batı cephesindeki narteks yıkılmış, ancak naos bölümü ayakta kalmıştır. Sekiz adet kesme taş sütunla desteklenen nefler, sivri kemerlerle birbirinden ayrılır; yan nefler beşik tonozla, orta nef ise yıkılmış bir kubbeyle örtülüdür. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmış, bu geçiş elemanlarında dört İncil yazarına ait solgun freskler hâlâ seçilebilmektedir.

Doğu uçta yer alan ana ve yan apsisler kayalara oyulmuş olup, merkezi apsisteki niş, yapının bir dönem cami olarak kullanıldığını düşündürmektedir. Apsislerin arkasında kaya oyma mahzenler yer almakta ve güneydeki bir kapı ile kiliseye bağlanmaktadır. İç mekânda sıva altından beliren mavi, sarı ve yeşil tonlarda rozetler, çiçek ve bitkisel motifler; kemer içlerinde yıldız benzeri süslemeler görülür.

Kilise düzgün kesme taşlarla inşa edilmiş, dış cephesinde devşirme malzeme kullanımı ve taşların düzensiz yerleşimi geç dönem müdahalelerine işaret eder. Yapı, eğimli bir arazide, sokak kotundan yüksekte konumlanır ve çevredeki geleneksel konut dokusuyla bütünleşmiş bir görünüm sergiler. Batısında iki kademeli eski bir bahçeye ve kuyulara dair izler, güneyinde ise 1878 tarihli papaz evine ulaşan taş bir yol bulunmaktadır. Günümüzde yapı çatı örtüsünü ve kapılarını yitirmiş, iç mekân büyük oranda toprakla dolmuştur. Kubbe açıklığı 1988 yılında betonla kapatılmış; fresk ve sıvalar yer yer zarar görmüş olsa da yapının sanatsal ve mimari değerini hâlâ yansıtmaktadır.