Bâyezid-i Bestâmî Türbesi, Kırıkhan

Kırıkhan İlçesi Darb-ı Sak kalesinde makamı bulunan Bâyezîd-i Bistâmî’nin kabri doğduğu kenttedir. Bölgede, yaklaşık 7 yıl yaşadığı ve hatta Darb-ı Sak Kalesi’nde gömüldüğüne dair rivayetler de bulunmaktadır. Bâyezîd-i Bistâmî’nin manevi kimliğine Hatay ve çevresinde de büyük önem verilmektedir.

Osmanlı salnameleri ve arşiv belgelerinde; Alaybeyli Karyesi yakınında, asar-ı antikadan, bir tepe üzerine kurulmuş kale harabesi dâhilinde, mescit tarzında bir yapı içinde, evliya-i kiramdan Ebâ Yezîd Bistâmî hazretlerinin makamının, rivayete göre mübarek mezarının bulunduğu ve öteden beri herkese açık bir ziyaretgâh olduğu; türbe ve mescidinin mutasarrıf Mustafa Şevki Paşa tarafından H. 1306/M.1889 senesinde imar ve tefriş edildiği, paşanın Hicaz dönüşünde, burada kendisi, hizmetlileri ve ailesi için çeşitli birimlerden oluşan bir ikametgâh yaptırdığı, kalenin çevre duvarlarını da tamir ettirdiği anlaşılmaktadır.

Türbenin girişinde bulunan kitabe şöyledir:

İbn-i Mürsel ocağında abd-i ahkar kuluna
İlhâm edip Kâdir Allâh emr ü fermân eyledi
Büsbütün harâb olan işbu mahall-i ‘âlînin
Lüzûmu ta’mîrine lütf-i hakla sa’y eyledi
Destgîr-i himmet-i bin ‘Îsâ Ebâ Yezîd Bistâmî’yle
Sa’ye-i Sultân Hamîd-i Sânî de hüsn-i hizmet eyledi
Kimdir ol abd-i hakîr el-hâc Mustafa Paşa
Yüz sürüp dergâh-ı Tayfûr’a arz u niyâz eyledi
Leyle-i Berâtî’de söyleyip şevkle târih-i tâmmen kendisi
Hamdulillah mu’înim şefî’im Muhammed Hak muvaffak eyledi
Sene 1308 (M.1890/91)^{1 2}

İslâm’ın ilk mutasavvıflarından olan Bâyezid-i Bistâmî (Ebû Yezîd Tayfûr b. Îsâ b. Sürûşân), 748 veya 777 tarihinde İran’ın Horasan eyaletinde bulunan Bistam kasabasında doğmuş, 848 veya 875 tarihinde aynı yerde vefat etmiştir. Asıl adı Tayfur, künyesi Ebû Yezid’dir.

Tasavvuf silsilesi içinde önemli bir yeri olan Bâyezîd-i Bistâmî,  “Sultânü’l ”Ârifîn” ve “Pîr-i Bistam” gibi sıfatlarla da anılır. Kendisini takip edenlere “Tayfûrî”, tuttuğu yola da Tayfûriyye veya Bistâmiyye adı verilmiştir. Tayfûriyye, bilinen manada bir tarikat değil, bir tasavvuf cereyanıdır. Hallâc, Şiblî, Harakānî, Attâr, İbnü’l-Arabî ve Mevlânâ gibi büyük mutasavvıflar hep bu cereyana bağlı kalmışlardır.³

Türbe’nin bulunduğu alan ve çevresi, etrafındaki diğer yapılar da dahil olmak üzere 6 Şubat Depremi’nde büyük bir hasara uğramış olup, 2025 yılı itibariyle restorasyon çalışmaları sürmektedir.

—–

1. F. Mine Temiz, Müge Çiftyürek, Hatay Kırıkhan’da Bayezid-i Bestami Hz. Türbesi ve Haziresi Mezartaşları ↩︎
2. NOT: Kitabenin okunuşunda Engin Mutlu tarafından düzeltmeler yapılmıştır. ↩︎
3. İslam Ansiklopedisi – Bâyezîd-i Bistâmî ↩︎

✶ İlişkili Yerler

Darb-ı Sak Kalesi

Kale

Bayezid-i Bestamî Türbesi Çilehanesi, Kırıkhan

Çilehane

Darb-ı Sak Kalesi Çeşmesi

Çeşme

Bayezid-i Bestamî Türbesi Mescidi, Kırıkhan

Mescit

Bayezid-i Bestamî Türbesi Zaviyesi, Kırıkıhan

Zaviye

Bayezid-i Bestamî Türbesi Sarnıcı, Kırıkhan

Sarnıç

Bayezid-i Bestamî Türbesi Konak Yerleri, Kırıkhan

Yalı, Köşk, Konak

Bayezid-i Bestamî Türbesi Haziresi, Kırıkhan

Hazire-Mezarlık

Bayezid-i Bestamî Türbesi Haziresi Çeşmesi, Kırıkhan

Çeşme

Muhammed Sâdi ve Mustafa Şevki Paşa Türbesi

Türbe