Eski Câmi, Sakız Adası’nda kale içinde, Navarchou Nikodimou Sokağı’nda yer almaktadır. Sakız’ın fethinden sonra, Piyâle Paşa tarafından kale içindeki eski Ceneviz Katolik kilisesi 1561 yılında câmiye çevrilmiştir. Venedik muhârebesinde hasar gören câmi, 1699’da Kaptan-ı Deryâ Mezemorta Hüseyin Paşa tarafından tâmir edildi. Piyâle Paşa Câmii olarak bilinen bu eser, 1881’deki büyük depremde tümüyle yıkılmış ve 1892’de II. Abdülhamid Han tarafından yeniden yaptırılmıştır. Sultan Abdülhamid’in Sakız’da yaptırdığı diğer câmi de Eski Câmi’nin yakınında olup Bayraklı Câmi adıyla bilinmektedir. Bu yeniden yapımdan sonra câmi, Hamidiye Câmii olarak anılmaya başlanmıştır. Giriş kapısının solunda, duvara gömülü hâlde, büyük oranda silinmiş H.993 – M.1566 tarihli, Kelime-i Tevhîd ile başlayan ilk kitâbesi hâlen yerindedir. Adadaki Türk hâkimiyetinden sonra câmi, 1912’de Aya Yorgi (Agios Georgios) adıyla Ortodoks kilisesine dönüştürülmüştür. Kilisedeki ikonaların çoğu Çeşme civarından gelen mübâdil Rumlar tarafından Anadolu’dan getirilmiştir. Taş duvarlı ve kırma çatılı olarak inşâ edilen câminin avlusunda, Feyzi Paşa’nın tâmir ettirdiği iki katlı Rüştiye Mektebi, çan kulesi ve şadırvan bakiyesi bulunmaktadır. Câmi, 12,5 x 19,5 metre ölçülerinde dikdörtgen planlı harim ile 5,5 metre eninde kuzey cephe boyunca uzanan son cemaat yerinden oluşmaktadır. Mevcut çan kulesi minârenin temelleri üzerine inşâ edilmiştir. Eser, adadaki diğer câmiler gibi iki sıralı pencere düzeninde cephelere sahiptir. Alt sıra pencereler dikdörtgen biçimli kesme taş sövelidir. Üst pencereler ise daire formunda ve tuğla kemerlidir. Kiliseye dönüştürme sırasında üst pencerelerin çoğu kapatılmıştır. Diğer kiliselerde olduğu gibi burada da kıble cephesindeki mihrap kaldırılarak apsis eklenmiştir. Mevcut kilisenin uydu görüntüsünden, kuzeyden 141.320 açıyla kıble yönünde konumlandığı görülmektedir.[1]

Kaynak:

[1] Yılmaz, M. E. (2023). Kiliseye Çevrilen Türk Eserleri (pp. 1278-1291). YTB Yayınları. | Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (ytb.gov.tr)

✶ Kaynaklar