Gülük Hamamı

Gülük Hamamı, 12. yüzyılın ortalarında cami ve medrese ile birlikte inşa edilmiş olup, ilk olarak tek hamam planında yapılmış, sonrasında farklı tarihlerdeki eklemelerle çifte hamama dönüştürülmüştür. Yaklaşık 30×30 metre ölçülerindeki yapının üst örtüsü tamamen, beden duvarlarının ise büyük kısmı yıkılmıştır. Moloz taş, kesme taş ve tuğla kullanılan yapı, soyunmalık, soğukluk, sıcaklık, halvetler ve su depoları gibi klasik bölümleri içermektedir.

Hamamın sıcaklık bölümü yıldızvari planlı olup, özgün bir düzen gösterse de yapılan eklemeler nedeniyle genel plan bütünlüğü bozulmuştur. Güney cephesini kaplayan soyunmalık bölüme, batı cephenin güney ucuna açılan ve bugün söveleri ile lentosu yıkılmış bir kapıdan girilmektedir. Doğu-batı doğrultusunda uzanan soyunmalık tamamen yıkılmış olup, sadece temel seviyesindeki doğu ve batı duvarları ile duvara saplanmış kemer ayağı ve üzengi taşları ayaktadır. Bu izler, üst örtünün sivri tonoz olabileceğine işaret etmektedir. Ortasında sekizgen planlı bir havuzun kalıntıları 1990’lı yıllarda tespit edilmiştir.

Soyunmalığın kuzey cephesinin batı köşesindeki kapıdan tuvalet bölümüne, oradan da traşlık kısmına geçilmektedir. Her iki bölüm de taş döşemeli olup, traşlığın batı duvarında pöhrenkleri birleştiren dirsek taşı hâlen görülebilmektedir.

Sıcaklık bölümü, ortada kubbe ile örtülü çokgen planlı ana mekândan ve etrafında nişli hücrelerden oluşur. Bu nişlerin üstü yarım kubbelerle kapatılmış, bazı duvarlarda pöhrenk izleri ve tüteklik sistemleri belirlenmiştir. Ayrıca kuzeyde, iç içe geçmiş soğukluk ve aralık bölümleri, doğuda sıralanan üç dikdörtgen mekân, batıdaki halvet hücreleri ve iki su deposu da yapının diğer bölümlerini oluşturur. Bugün hamamın birçok bölümü harap durumdadır; özellikle örtü sistemleri çökmüş, cehennemlik ve kurna gibi özgün işlevsel unsurlar kaybolmuştur.¹

1597 tarihli bir vakfiyede “Kadî Hamamı” olarak anılan yapı, 17. ve 18. yüzyıllarda da çeşitli onarımlar geçirmiştir. Kitabesi bulunmamakla birlikte, mimari detayları ve külliye bütünlüğü içinde değerlendirilerek 1135–1169 yılları arasına tarihlenmektedir. Yapının mimari özellikleri, 12. ve 13. yüzyıl Selçuklu hamamlarında görülen sıcak suyun yalnızca sıcaklıkta kullanılması gibi döneme özgü unsurlar taşır. Gülük Camii ve medresesiyle bütünleşik bir mimarî anlayışla tasarlanan bu hamam, geçirdiği değişimlere rağmen erken dönem Selçuklu hamam mimarisinin ender örneklerinden biridir.

1. Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, Sayfa 480 ↩︎

✶ İlişkili Yerler

Gülük Camii

Cami, Külliye

Gülük Medresesi

Külliye, Medrese

Gülük Çeşmesi

Çeşme