Hacı Kılıç Medresesi

Hacı Kılıç Medresesi, H. 647 / M. 1249 yılında inşa edilmiştir. Yapı, dikdörtgen bir plana sahiptir ve güneyinde cami, kuzeyinde ise revaklı avlulu medrese yer alır. Her iki bölümün girişleri ayrı tutulmuş olsa da, içeride harim ile avlu arasında geniş bir açıklık oluşturularak bütünlük sağlanmıştır.

Medresenin taç kapısı, beden duvarından yaklaşık 2,60 metre taşacak şekilde düzenlenmiş olup cami ile ortak duvara bitişiktir. Kuzey cephesi, dört mazgal pencere dışında masif görünümüyle dikkat çeker. Doğudan ulaşılan medrese girişi, cami taç kapısına göre daha küçük ölçeklidir; ancak yüksek tutulmuş, dikdörtgen biçimli taç kapısıyla anıtsal bir etki bırakır. Bu kapının yüzeyi bordürlerle kuşatılmış, köşelere profilli sütunceler yerleştirilmiştir. Bordürlerde örgülü yazı karakterleri, mukarnas süslemeler, düğümlü geçmeler ve geometrik örgüler işlenmiştir. Kemer köşeliklerinde kabaralar, kemerlerde ise zengin geometrik geçmeler görülür. Sütuncelerin gövdeleri geometrik ağlarla bezenmiş, mukarnas kavsara yüzeysel kemerler içine yerleştirilmiştir. Giriş açıklığının yan yüzlerinde mukarnas kavsaralı, yarım altıgen biçiminde iki mihrabiye nişi bulunur; üzerlerinde Tevbe suresinden ayetler mermer üzerine işlenmiştir.

Medresenin avlusu dikdörtgen planlıdır ve son dönemlerde bir şadırvan eklenmiştir. Avlu, camiye bitişik güney bölümü hariç, üç yönden kare ayaklara oturan sivri kemerli revaklarla çevrilidir. Revakların üzeri tonozlarla örtülmüş, avludan revağa bir basamakla geçiş sağlanmıştır. Giriş eyvanının kuzeyinde birbirine açılan iki hücre ile dama çıkan merdiven, kuzeydoğu köşede ise köşeden girilen bir oda yer alır. Avlunun kuzey kanadı boyunca yedi hücre sıralanmıştır; ana eyvanın yanındaki hücre, diğerlerinden daha geniş ölçülüdür. Karşı yönde sivri beşik tonoz örtülü, üç duvarında niş bulunan bir eyvan bulunur ve onun kuzeyinde ek bir mekân yer alır. Medrese hücrelerinde pencere açılmamış, ancak ocak yerleri yapılmıştır; onarımlar sırasında bacalar kaldırılmıştır.

Süslemeler açısından özellikle medrese taç kapısı öne çıkar. Burada geometrik motifler (örgülü sütunceler, düğümlü geçmeler, geometrik ağlar), bitkisel bezemeler (rumi, palmet, akantus yaprakları) ve her iki üslubun birlikte kullanıldığı rozetler görülür. Ayrıca rumi kıvrımlarıyla zenginleştirilmiş yazı kuşakları da süslemeyi tamamlar.

Malzeme bakımından, yapı zaman içerisinde büyük onarımlar geçirmiştir. Doğu cephesi, diğer cephelerden farklı olarak düzgün kesme taşla kaplanmıştır. Kitabeler, cami ve medrese taç kapılarında mukarnas kavsaraların hemen altında yer alır. Burada Tevbe suresinin 18. ayeti işlenmiş olup, cami taç kapısındaki mermer kitabe yapının banisini ve ustasını belirtir. Her iki bölümün de aynı usta, Tus’lu Ali oğlu Ebul Kasım tarafından inşa edildiği anlaşılmaktadır.

Yapı M. 1547 yılında yeniden inşa edilmiş, yakın dönemde ise Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir restorasyonla yenilenmiştir. Günümüzde özgün plan şeması ve süsleme zenginliği korunmuş bir şekilde varlığını sürdürmektedir.

✶ İlişkili Yerler

Hacı Kılıç Camii

Cami