Kiğı Topraklı Köyü Manastırı
Surp Garabed Manastırı, Abar Surp Garabed Manastırı, Kedahayyats Surp Garabed Manastırı, Khılbaş Manastırı olarak da bilinir.
- Tür: Kalıntı, Kilise ve Manastır, Şapel
- Kültür: Ermeni
- Yüzyıl: 15. yy
- Bölge: Türkiye, Doğu Anadolu Bölgesi, Bingöl, Kiğı
Köye kuş uçumu 3 km mesafede ve yüksek bir tepede bulunan ve bu nedenle Perisuyu barajı altında kalmayan Vank mezrasında, iki tepe arasında, dik bir yamaçtadır. En az 300 yıllık olduğu düşünülmektedir. Giriş (batı) cephesi düzgün kesme taş ile kaplıdır. Eserin en orijinal ve emek verilen bölümü kapısıdır. Kemerli olup eşik dâhil muntazam kesilip yontulmuş beyaz taştandır – ancak tahrip olmuştur. Kapıdaki taşlarda ve süslü alınlığı üzerinde değişik biçim ve büyüklükte çok sayıda haç işaretleri kazılıdır. Üzerinde pencere boşluğu vardır. Kapı girişinde taşa oyulmuş iki yuva vardır.
Buradaki sanat değeri yüksek, kitabeli, hint cevizinden yapılma insanlı-hayvanlı figürlerin işlenmiş olduğu kabartmalı ve iki kanatlı olan kapının 1970’li yıllarda çalındığı söylenmektedir. Kapının demir söveleri Elazığ Müzesinde muhafaza edilmektedir. Çatısı dam şeklinde, düz ve toprakla kaplıdır. Dam suyunun akması için aslan ağızlı iki çörten konmuştur.
Yapının içi iki kısım olup ilk kısım büyük tonozlu hol ve payeye oturan kemerlerin ayırdığı, zemini kiremit karo ile kaplı, yuvarlak beşik tonozlu, ikinci mekân daha yüksek ve dardır. Toprak aşındığından temel taşları ortaya çıkmıştır. Nef kısmı kare planlı ve kubbelidir. Kubbesi sert tuğla örülüdür. Mihrap kısmı 90 cm yüksektedir. Buraya taş bir basamakla soldan çıkılır. Yarım daire şeklinde olup yanlarında simetrik birer niş vardır. Tabanda ortada, tuğladan, yarım metrelik bir sütun üzerinde düz bir tabla vardır. Kilisenin güney ve batı duvarlarında bazı taşlarda yazı kalıntıları görülmektedir. Civardaki taş yığınlarından, bu alanda başka bir yapının ya da kiliseye ait bir bölümün daha bulunduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kilisenin güneyinde gri, düzgün kesme taştan yapılmış bir çeşme vardır.
Kilisenin yanında yeni yapılmış evde de tarihi taşların kullanılmış olduğu, üzerlerinde hafif kazıma kuşlar, daire içinde haç, stilize buğday başağı gibi figürlerden anlaşılmaktadır. Yine üst kısımdaki maşatlıktan getirilmiş olduğu tahmin edilen, koyu gri bir mezar taşı üzerinde büyük bir tek haç kabartması görülmektedir.
