Laodikeia Traian Nymphaeumu

2015 yılında kazısı gerçekleştirilen anıtsal çeşme yapısı kazı çalışması öncesindeki yayınlarda “Güney Nymphaeumu” olarak adlandırılmıştır. Kazı çalışmalarında bulunan yazıtlar ve heykel grubundan dolayı yapı “Traian Nymphaeumu” olarak yeniden adlandırılmıştır.

Anıtsal Çeşme yapısı, Stadyum Caddesi’nde yapılan çalışmalarda 5 batı portiğin güney ucunda ortaya çıkartılmış olup cadde ve buna bağlı olan portiği güney uçta sınırlandırmaktadır. Traian Nymphaeumu, aynı zamanda Stadyum Caddesi’nin güney sonunda yer alan dikdörtgen planlı Traian Meydanı’na bakan bir meydan çeşmesidir. Tabanı traverten bloklarla döşeli olan meydanın güney sınırında ise Atriumlu Yönetici Binası yer alır ve Nymphaeum meydan ile birlikte planlanmıştır. Dikdörtgen planlı Traian Nymphaeumu Meydanı, kuzey-güney doğrultusunda 23,07 m, doğu-batı doğrultusunda genişliği kuzeyde 14,0 m, güneyde ise 15,45 m’dir. Erken Bizans Dönemi’nde (MS 4. yy) meydan ve çevresindeki yapılarda gerçekleştirilen düzenlemelere bağlı olarak, meydanın orijinal traverten tabanı üzerine mermer taban blokları döşenmiştir. Geç dönemde oluşturulan mermer taban, kentin terk edilmesinden sonraki süreç içerisinde, taş ocağı olarak kullanılmasından dolayı  yoğun tahrip edilmiştir.

15. Yılında Laodikeia Çalışmaları – Zırhlı Traian Heykel Grubu, Celal Şimşek

---

Laodikeia Su Yasası

Yasanın yer aldığı yazıtlı blok; 2015 yılında Stadyum Caddesi kazılarında ortaya çıkartılan yarım daire formlu olan ve İmparator Traian’a (MS 98-117) ithaf edilen anıtsal çeşmenin güneydoğu önünde bulunmuştur. Hazırlanan yasanın başlangıcında, Laodikeia’dan bir elçilik heyetince onaylanması için Eyalet Valisi’ne (Ephesus-Efes) sunulan dilekçeden bahsedilmektedir. Yazıtta bahsedilen kişi MS 113/114 yıllarında Asia (Anadolu) Eyaleti Valisi  Aulus Vicirius Martialis’tir. Sonraki bölümde egregi’nin, prokonsül ve onun elçisinin kararı kayıt altına alınmıştır. Adı geçen elçi Saenius Sabinus, daha önce bilinen bir şahıs olmamasına karşın adı geçen kişinin, Prokonsülün büyük Roma tarihçisi Cornelius Tacitus (MS 112/113?) olduğu tahmin ediliyor. Kayıtlar, zamanın (MS 112/113?) Laodikeia strategòs’u ve sonra curator aquarum’u (MS 114/115 veya MS 115/116) olan Iulius Klaros tarafından tutulmuştur. Adı geçen resmi görevlilerin yasal işlemlerinin ardından, Aulus Vicirius Martialis, Ephesus’da yaptığı gibi Laodikeia’ya da kamu suyunun kötüye kullanılmasına yönelik bir ferman göndermiş olmalıdır. Eyalet valisi (veya daha az olasılıkla onun elçisi)’nin takdim edildiği uzun bir giriş bölümünden sonra seleflerinin aldığı kararlar alıntılanmış ve yazıta kendi yayınladığı ferman kaydedilmiştir.

Yazıt, «Emrediyorum, bana ait olan bu ferman uyarınca, hiç kimse kent çeşmelerindeki veya borularındaki suyu herhangi bir bahane ile uzaklaştıramaz veya dağıtamaz» şeklinde verilmiştir.

§ 1 (ll. 7-9) Kente gelen suyun alıkonması (apagein) veya yolunun değiştirilmesinin (metocheteuein) yasaklanması ve suyun kamu yararına kullanımının tahsisi içindir.

§ 2 (ll. 9-11) Her kim kente ait suyu kendi şahsi kullanımı için böler veya suya zarar verirse imparator hazinesine 5000 denarius-dinar ödemek zorundadır . «Hakim Traian Caesar’ın hazinesine 5000 dinar ödenmeli, bu paranın 1/8’i ihbarda bulunan kişiye verilmelidir ve suçu işleyen kişi kent suyundan mahrum bırakılmalıdır.

§ 3 (ll. 11-12) Kent suyunun ücretsiz olarak alınması veya resmi bir görevli tarafından özel şahıslara hibe edilmesi yasaktır. (5000 dinar para cezası ve resmi görevlinin verdiği kararın hükümsüz sayılması)

§ 4 (ll. 12-14) Suyu satın alan kişiler Vespasian Fermanını ihlal edemez: «ister evlerde veya bahçelerde, hamamlarda veya çiftliklerde kentin ancak kendine ait suyun getirilerek kullanılmasına izin veriyorum. İhlal halinde 5000 dinar para cezası uygulanır.

§ 5 (ll. 14-15) Belirlenen uygun alanlarda su toplayan insanlar castelli (su deposu) inşa etmek ve suyu bu yapılardan bronz metre ile sertikalandırılmış ve mühürlenmiş çaplara sahip borularla temin etmelidir. Bu boruların çapları bir veya yarım parmak olmalıdır.

§ 6 (ll. 15-16) Suya veya su borularına (su borularının altını kazarak veya başka şekillerde) zarar veren kimselere 5000 dinar para cezası uygulanır.

§ 7 (ll. 16-19) Valilik emri ile kente ait aquaductlerin (suyolları) korunması ve su borularının üstünün çatıyla kapatılması için 30000 dinara kadar kredinin kullanımına izin verilmiştir. Su depolarından çeşmelerin üst katlarına kadar kent içindeki su borularına koruma çatısının getirilmesi gereklidir.

§ 8 (ll. 19-20) Bir magistrat (hakim-yönetici), resmi görevli veya bir vatandaş herhangi bir çalışma için su hattı borularını yerinden kaldırırsa 12500 dinar para cezası ödemek zorundadır.

§ 9 (ll. 20-22) Valilik Su kaynağının güvenliğinin sağlanması için her yıl kent tarafından seçilen en onurlu iki vatandaşı sorumlu (curator) olarak atar.

§ 10 (ll. 22-23) Bu işlerin yürütülmesini mecliste yer alan bir heyet denetler.

§ 11 (ll. 23-25) Vali, aquaductlerin (suyollarının) her zamanki yöneticileri ile halktan 3 kişinin maaş almasını emreder. Bu kişiler kent merkezi ile taşranın su güvenliğini denetler. Bu konularda dolandırıcılık yapanlar elçi Saenius Sabinus fermanına göre cezalandırılır.

§ 12 (ll. 25-27) «En Muhteşem Kent»’e ait suyun Laodikeialılar tarafından en doğru şekilde kullanılması için «satılacak suyun adaletli bir şekilde paylaşımını sağlayacak kentteki en adil kişinin seçilmesi gerekir».

§ 13 (ll. 27-28)? Bu yasa ile birlikte aquaductlere (suyollarına) yakın arazisi bulunan hiç kimse suyu tarım için kullanamaz, tarlalarını bu su ile sulayamaz.

§ 14 (ll. 28-30) (Yazıtın son bölümü bu metnin yazımı ile alakalıdır). Vali bu metnin yazıt içerisinde geçen yapılara yazılmasını emreder. «Laodikeialıların En muhteşem kentinde seçilen yöneticiler, benim fermanımı steller üzerine kazıyın ve insanların kendileri hakkında olan bu yasaları açıkça görmelerini sağlayın».

Laodikeia Su Yasası, Celal Şimşek