Patara Deniz Feneri
- Tür: Deniz Feneri
- Kültür: Roma
- Yüzyıl: 1. yy
- Bölge: Türkiye, Akdeniz Bölgesi, Antalya, Kaş, Gelemiş
Büyük bir olasılıkla 15. yüzyılda tahrip olan Fener, Patara Liman Koyu’nun güneybatı ucundaki bir kayalığın üzerinde yükselmekteydi. Yıkıntısı, 2004-2005 yıllarında devasa bir kum tepesinin altından zorlu bir kazıyla ortaya çıkarılmıştır. Yerel kireç taşından 2500’ün üzerinde yapı bloğu kaldırılmış ve hemen yakınındaki alanda tasnif edilmiştir. Yapılan analizler ve 3D taramalar eşliğinde gerçeklesen dijital rekonstrüksiyon çalışmaları hemen hemen tüm yapı elemanlarının, zarar görmüş halde de olsa, günümüze kadar ulaştığını ortaya koymuştur. Bu haliyle de Patara Deniz Feneri türünün, antik dönemden günümüze neredeyse eksiksiz bir şekilde ulaşabilmiş tek örneğidir.
Patara Deniz Feneri bir seferde planlanıp inşa edilmiş, yani ayağa dikildikten sonra tespit edilebilen hiçbir mimari değişikliğe uğramamıştır. Ortasındaki kayalığı saran iki basamaklı bir podyum ve bunun ortasında yükselen silindirik bir kuleden meydana gelir. Kule; iç içe geçmiş, aralarında spiral döngülü bir merdivenin yukarıya geçit verdiği, çoğu polygonal kireç taşı bloktan örülü iki silindirden oluşmaktadır. Kuzeyde yer alan bir kapıdan girilir ve en üst bölümü kemerli pencerelere sahip kubbeli bir mekâna sahiptir. Bu mekân fenerin ışığını veren ateşin yakıldığı yer olmalıdır.
Biri tanesi fener kulesinin üst seviyesinde durmuş olan ve altın kaplı bronz harflerle oluşturulmuş anıtsal, diğeri de doğu cepheye yerleştirilen bir heykel altlığının üzerinde olmak üzere iki adet yazıt gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu yazıtlardan edindiğimiz bilgiler ışığında Patara Deniz Fenerinin İmparator Nero tarafından denizcilerin ve deniz yolcularının selameti için MS 64/65 yıllarında yaptırıldığını öğreniriz.
Kazılarda ele geçen seramik ve sikke buluntuları, MÖ 2. yüzyıldan MS 13. yüzyıla kadar uzanan bir kronolojik skalayı yansıtırlar. Buluntular arasında küçük fragmanlar halinde anıtsal fener yazısının, bronzdan dökülen ve altınla kaplanan harfleri de ele geçmiştir. Piri Reis’in bir haritasında da işaretlenen Patara Deniz Fenerinin yeniden ayağa kaldırılma çalışmaları sürmektedir.
Patara Excavations – Deniz Feneri
Patara deniz feneri, Akdeniz'i Xanthos Nehri'ne bağlayan eski Patara limanının güneybatı ucunda yer alan bir Romalı deniz feneriydi. Ateş deniz seviyesinden yaklaşık 25 metre yükseklikte yanmış ve 4 deniz mili menzile sahip olmuştur.
Patara, klasik antik çağda bir devlet olan Likya'nın önemli bir liman ve ticaret kentiydi. Bu kentin kalıntıları, Türkiye'de bugünkü Kaş, Antalya yakınlarındaki Gelemiş kasabası yakınlarında yer almaktadır.
Deniz feneri MS 64 yılında Roma İmparatoru Neron tarafından yaptırılmış ve 1481 yılında Rodos'ta meydana gelen bir deprem ve ardından oluşan tsunaminin kulenin yıkılmasına neden olmasına kadar Akdeniz'deki denizciler için bir fener görevi görmüştür. Harabe daha sonra liman alanındaki alüvyonlaşma nedeniyle kum tepeleri arasında kaybolmuştur. Kalıntılar 19. yüzyılda William Gell tarafından keşfedilmiş, ancak 20. yüzyılın sonunda Fahri Işık tarafından deniz feneri olduğunu tespit edilmiş. Patara deniz fenerinin restorasyonu 2020 yılında başlamıştır.
Patara deniz feneri, antik çağlardan kalma ve neredeyse tamamen orijinal malzemeleriyle aslına uygun olarak restore edilebilen tek yapı olması bakımından benzersizdir. MÖ 3. yüzyılda inşa edilen İskenderiye Pharos'u bilinen en eski deniz feneri olma özelliğini korurken, Patara deniz feneri İspanyol Herkül deniz fenerini birkaç yıl farkla geçerek dünyanın ayakta kalan en eski deniz feneri olmuştur.
✶ İlgili Yerler