Patara Leto Hurmalığı

Apollon, İlyada Destanı’nın ilk dizelerinde “Leto ile Zeus’un oğlu” ya da “güzel saçlı Leto’nun doğurduğu” olarak tanımlanır. Apollon ve kız kardeşi Artemis’in doğumu antik kaynaklarda özde birbirine yakın mitoslarla anlatılır. Araştırmalar Artemis ve Apollon’un başlangıçta farklı yerde ve zamanda doğmuş olduklarını göstermektedir. Ancak geç mitoslarda ikiz kardeş olarak anılmaktadırlar. Çünkü Artemis’in Ortygia’da ve Apollon’un “taşlık” Delos’da doğduğu Homeros’un Apollon övgüsünde de yer almaktadır: “Leto doğum sancılanyla kıvranmaktadır; dokuz tam gün ve dokuz tam gece. Tanrıçaların en iyileri, tümü bir arada, onun yanındaydılar. Sadece Eileithya bundan habersizdi: çocuğu doğurtan sancıların tanrıçası sarp Olympos’ta, altın bulutların altında oturmaktaydı. Ve ak kollu Hera hedefinin takipçisiydi; uzak tutuyordu Doğum Tanrıçası’nı kıskançlıkla. Çünkü kıvırcık saçlı Leto’nun, güçlü ve erdemli oğlunu doğurma zamanı artık gelmişti. Sonunda, tanrıların elçisi İris’in aracılığıyla Delos’a ulaştı doğurtan sancıları veren Eileithyia. Kollarını hurma palmiyesine sardı Leto’nun ve diz çöktü Leto halı gibi çayırın üzerine; altındaki toprak gülümsüyordu. Ve ışığa doğru sıçradı Apollon ve tüm tanrıçalar kutladılar bu kutlu doğumu; sevinç çığlıklarlyla…”.

Antik kaynaklara karşın kutsal Leto Hurmalığı’nın “kayalık Delos’da yeşermiş” olamayacağı bugün modern literatürde de kabul görür ve M. R Nilsson bu hurmalığın Letoon’da bulunabileceği üzerinde durur. Ancak bu hurmalık Patara’da da olabilir. Çünkü; Patara ve Delos, Apollon kehanetinin altı aylık sürelerle dönüşümlü olarak ortak yürütüldüğü iki merkezdir. Patara’daki kehanet ocağı, Delphi ve Delos’takilerle eşdeğerdedir; Delos’ta Apollon övgüleri yazan ünlü ozan Olen, Lykia’lıdır. Vergillius’un “Lykia’Iı Apollon” deyimi ise bu topraklardaki önbilicilik merkezine işarettir ve Roma’nın kuruluşunda Patara Apollonu’nun etken olduğu sanılır. Ayrıca Apollon, Hitit dilindeki Apaluinas adıyla Anadolu kökenli bir tanrıdır, Homeros’un Ilyada Destanı’nda verdiği “Lykegenes” sıfatıyla da “Lykia soylu”dur. Ayrıca Delos’ta, “Leto Hurmalığı”nın hemen yanı başında var olduğu düşünülen, ancak Hurmalık gibi belgelenemeyen, Apollon’a ait kutsal göl, hem konumu hem de adıyla Patara’da vardır: “Tekerlek Gölü”. Mitosla gerçeğin bu denli eksiksizce örtüştüğü bir başka antik kent de yoktur.

Fahri Işık