Talas Amerikan Koleji

Kayseri’nin Talas ilçesinde bulunan ve günümüzde Erciyes Üniversitesi Sosyal Tesisleri (Kız Koleji) ile Talas Gençlik Merkezi (Erkek Koleji) olarak kullanılan yapılar, geçmişte uzun yıllar boyunca eğitim ve sağlık alanında önemli roller üstlenmiş kurumlardır. 19. yüzyılda Amerikan misyonerleri tarafından kurulan bu okullar, zamanla bölgedeki sosyal yapıyı etkilemiş, mimarî ve kültürel açıdan da iz bırakmıştır.

Kuruluş ve Misyonerlik Faaliyetleri

19. yüzyılın ikinci yarısında Talas, Amerikan Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) adlı Boston merkezli Protestan misyonerlik örgütü tarafından, çokkültürlü yapısı ve coğrafi konumu nedeniyle Orta Anadolu’daki en önemli istasyonlardan biri olarak seçildi. İlk erkek okulu, 1871 yılında James L. Fowle tarafından kuruldu. Bu okul, 1889’da Henry K. Wingate öncülüğünde daha büyük bir taş binaya taşınarak yatılı sisteme geçti ve “Talas American College” kimliğini kazandı. Kız öğrenciler içinse eğitim faaliyetleri 1870’lerde başladı. Women’s Board of Mission’un desteğiyle yürütülen bu süreç, 1889 yılında Gülbenkyan ailesinden satın alınan bir konağın kız okulu olarak düzenlenmesiyle resmiyet kazandı. Her iki okulda da eğitim dili İngilizceydi ve sistem paralı-yatılı olarak işliyordu. Ancak kırsal bölgelerden gelen, maddi durumu yetersiz öğrenciler aynî katkılarla (un, bulgur, tarhana vb.) okul ücretini karşılayabiliyordu.

Talas Amerikan Okulları, yalnızca akademik değil; sağlık hizmetleriyle de bölge halkına önemli katkılar sundu. Misyoner doktorlar, çevre köylerden gelen hastalara ücretsiz muayene ve ilaç desteği sağladı. Gönüllü öğrenciler, tıbbî bilgi ve uygulamalarla bu hizmetlerin yürütülmesine katkı sundular. Kampüs; okulların yanı sıra hastane, doktor evi, bağ evi, üzüm bağları, çocuk yuvası ve anaokulu gibi yapılarla büyük bir sosyal kompleks niteliği taşıyordu. 1919–1923 yılları arasında okul binaları, I. Dünya Savaşı ve sonrası yetim kalan çocuklara yönelik yetimhane olarak da kullanıldı. Savaş döneminde bazı yapılar askerî hastane işlevi gördü; 1917’de Amerikalı misyonerlerin sınır dışı edilmesiyle faaliyetler sekteye uğradı.

Gülbenkyan ailesine ait olan ve kız okuluna dönüştürülen konak, yöresel kesme taşlarla inşa edilmiş; özgün haç planlı yapısı korunarak Amerikan Board döneminde üçüncü kat eklenmiştir. Yapı, Talas’ın eğimli topografyasına uyumlu bir biçimde hem Atatürk Caddesi’nden hem de bahçe kotundan çift girişlidir. Batı cephesindeki kemerli ve sütunlu anıtsal giriş, halk arasında “Aslanlı Kapı” olarak anılmakta, yapının simgesel unsurlarından biri olarak hatırlanmaktadır. İç mekânda büyük bir ortak salon etrafında altı oda yer alır; pencereler geniş tutulmuş, ahşap döşemeler ve taşıyıcılar özenle işlenmiştir. Çatı katı sonradan eklenmiş, işlevsellik artırılmıştır. Kampüste tenis kortları, jimnastik alanları, oyun bahçeleri ve sosyal mekânlar yer almakta, bu alanlar hem öğrenciler hem de çevre halkı tarafından kullanılmaktaydı.

Kapanış, Devralınma ve Yeni İşlevler

Talas Amerikan Koleji 1967’de eğitim faaliyetlerine son verdi; sağlık hizmetleri ise 1972’ye kadar devam etti. Binalar 1974’te Hacettepe Üniversitesi’ne devredildi, 1978’de ise yeni kurulan Erciyes Üniversitesi’nin mülkiyetine geçti. Erkek okuluna ait taş yapı, 1976’dan itibaren Talas Gençlik Merkezi olarak kullanılmaya başlandı. Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin 2018’de gerçekleştirdiği restorasyonla bu yapı, üstün yetenekli lise öğrencilerine yönelik yatılı bir gençlik eğitim merkezi haline getirildi. Bugün burada gençlere üç öğün yemek, nitelikli eğitim, sosyal etkinlikler ve kişisel gelişim olanakları sunulmaktadır. Kız okuluna ait yapı ise Erciyes Üniversitesi Sosyal Tesisleri olarak hâlen aktif kullanılmaktadır. Konaklama, toplantı ve üniversite personeli için misafirhane olarak işlevini sürdürmektedir. Her iki yapı da aslına uygun restore edilmiş, özgün mimari karakteri bozulmadan günümüz ihtiyaçlarına uyarlanmıştır.