Toprakkale
Rusaḫinili Qilbani-kai olarak da bilinir.
- Tür: Kale, Ören Yeri
- Kültür: Urartu
- Yüzyıl: MÖ 7. yy
- Bölge: Türkiye, Doğu Anadolu Bölgesi, Van, İpekyolu
Urartu Krallığı’nın stratejik değeri olan kentlerinden biri de Toprakkale’dir. Rusaḫinili Qilbani-kai, Van Ovası’nın kuzeydoğusundaki Zım Zım Dağı’nın güneybatısında yüksek bir kayalık tepe üzerinde kurulmuştur. Başkent Tuşpa’ya uzaklığı 7 km’dir. Zım Zım Dağı’nın batısında bulunan Meher Kapı’ya olan uzaklığı ise 500 m civarındadır.
Şehrin kim tarafından kurulduğu uzun süre tartışılmış olsa da Keşiş Gölü civarında Gövelek Köyü’nde bulunan stelden elde edilen bilgilerden, Erimena oğlu Rusa tarafından kurulduğu anlaşılmaktadır. Birçok eser üzerinde Erimena oğlu Rusa’dan, “Tuşpa şehrinin kahramanıdır”şeklinde bahsedilmesi de bu fikri destekler niteliktedir.
Toprakkale’de ilk bilimsel araştırmalar 1879 yılında British Museum adına yapılmıştır. Bu çalışmalar 1898-1899 yıllarında Lehmann Haupt ve Belck tarafından yapılan kazılarla desteklenmiş olup bu kazı çalışmalarında Haldi Tapınağı’nın sağlam kalan duvarları ortaya çıkarılmıştır. 1911-1912 yıllarında Orbeli’nin sürdürdüğü kazı çalışmalarını 1916 yılında Marr devralmış olup 1959-1961 ve 1976-1977 yıllarında da Afif Erzen yönetiminde kazı faaliyetleri gerçekleştirilmiştir.
Toprakkale sitadeli 400×60 m ölçülerindeki bir alana yayılır. Dikdörtgen planlı yerleşmenin etrafını çevreleyen sur duvarlarına ait duvar temel yatakları belirgin bir şekilde görülebilmektedir. Zım Zım Dağı üzerinden ulaşılan sitadelde depo odası, tapınak, kaya mekânlar kazılarla ortaya çıkarılmıştır.
Toprakkale Haldi Tapınağı kare planlı Urartu tapınaklarının standart örneklerinden birisidir. Dıştan 13.80×13.80 m cella ise 5.30×5.30 m boyutlarındadır. 1879-80 yılında yapılan kazıda ortaya çıkarılan duvarı yaklaşık 4-5 m yüksekliktedir.
Toprakkale’de saptanan depo yapılarında ise üç sıra halinde pitos ortaya açığa çıkarılmıştır. Bu alandaki bazı duvarların yüksekliği 7 m’ye kadar tespit edilmiştir. .
Kayalığın güneybatısında bulunan anakayaya oyulmuş 20×10.5 m ölçülerinde bir sarnıcın varlığı Afif Erzen tarafından tespit edilmiştir. Buraya ulaşım 56 basamaklı bir tünel aracılığıyla sağlanmakla birlikte, anakaya içerisinde farklı ebatlarda sekiler de bulunmaktadır. Burada kullanılan kaya işçiliğinin Urartu krali kentlerinin hiçbirinde bulunmadığı ve Urartu sonrası bir döneme ait olabileceği düşünülmektedir.
Toprakkale’de bulunan buluntular arasında fildişi eserler, bronz taht parçaları, kazanlar, çivi yazılı bazıları aslan ve boğa figürlü adak kalkanları, altın madalyon, bronz ayaklı şamdan ve çivi yazılı tabletler dikkat çekicidir.
| Toprakkale | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Osmaniye |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Yunus Emre Akpınar[1] |
| • Belediye başkanı | Mehmet Daşöz (AK Parti) |
| Rakım | 123 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 20,127 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 80950 |
| İl alan kodu | 0328 |
| İl plaka kodu | 80 |
Resmî site http://www.toprakkale.bel.tr | |
Toprakkale, Osmaniye ilinin bir ilçesidir.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.