Emir Ahmetoğlu Zahit Bayer Konağı

Zahit Bayer Konağı, 20. yüzyıl başlarında inşa edilmiş olup, harem ve selamlık bölümlerine sahip sofasız plan tipindeki nadir geleneksel Talas evlerinden biridir. Bodrum, zemin ve birinci kattan oluşan yapı, yüksek taş duvarlarla çevrili kare planlı bir bahçenin güneydoğu köşesinde konumlanmıştır. Bahçeye, caddeye bakan duvar üzerindeki kemerli çift kanatlı ahşap kapıdan girilir; harem ve selamlık kısımlarına bahçe içinden iki ayrı giriş kapısıyla ulaşılır. Harem girişi tek basamakla sağlanırken, selamlığa tek kollu taş merdivenle çıkılır. İç düzenlemede harem bölümünde iki kollu taş merdiven, selamlık bölümünde ise tek kollu, az dönüşlü ahşap merdiven yer alır. Zemin katta harem ile selamlık arasındaki tek geçiş, harem odasında duvar boyunca uzanan yüklüğün ortasındaki kapı ile sağlanır. Birinci katta selamlıkta, bahçe ve caddeye açılan kemerli ve sütunlu muhaccer köşk, haremde ise taş parapetli teras bulunur.

Bodrum kat, hem bahçeden hem iç mekândan ulaşılabilen dört odadan oluşur. B02 numaralı odadaki büyük ocak ve B04 numaralı odadaki taş sedir, bu katın sadece depolama için değil, yaşam alanı olarak da kullanıldığını düşündürür. Harem giriş holünde taş sedir başlığı, aynı zamanda bodrum merdiveninin korkuluğunu oluşturur. Birinci katta 102 numaralı başoda, üç cephede pencereleri ve önlerindeki S kıvrımlı taş sedir başlığı kalıntıları ile öne çıkar. Muhaccer köşk bölümü, caddeye bakan iki ahşap söveli pencere ile kuzeye dönük kemerli-sütunlu açıklık barındırır; önünde L biçimli taş sedir yer alır. Talas evlerindeki yazlık–kışlık kat düzeninin bir parçası olan muhaccer köşk, yaz aylarında serinliğe “hicret edilen” yarı açık yaşam alanıdır. “Muhaccer” kelimesi, hicret eden, göç eden anlamına gelir; burada ev halkının kapalı kışlık mekânlardan bu serin yazlık kata geçişini ifade eder.

Kesme taş malzemeyle inşa edilen cepheler, ahşap pencere söveleriyle zenginleştirilmiştir. Kuzeydoğu cephesi caddeye açılır; burada bahçe kapısı, kemerli niş ve kepenkli pencereler dikkat çeker. Güneybatı cephesinde üst üste konumlanmış hela birimleri ve taş parapetli teras bulunur. Kuzeybatı cephesinde ise harem ve selamlık girişleri ile köşk açıklığı öne çıkar.

Bezemeler köşk açıklığında, taş sedir başlıklarında ve bahçe kapısında yoğunlaşır. Köşk sütun başlıkları yuvarlak formlu, kaideleri geniş halkalıdır; kemer kilit taşlarında kabartma süslemeler görülür. Yüklük üzerindeki tepelikler S kıvrımlı, volüt biçimli detaylar taşır. Genel üslupta rasyonel cephe düzeni, barok etkili kemerlerle birleşerek eklektik bir görünüm sunar.

2021 yılında restore edilerek günümüze sağlam şekilde ulaşmıştır.