Yohannes Kilisesi, Ürgüp

Yohannes Kilisesi, Ürgüp’te (tarihî adıyla Prokopi) bulunan, Karamanlı Türk Hristiyanlara ait ve Aziz Yuhanna Rus’a adanmış bir kilisedir. Kaynaklarda Aziz Georgios Kilisesi, Aziz Yuannis Kilisesi ve Aziz Yuhanna Rus Kilisesi adlarıyla da anılmaktadır.

Aziz Yuannis’in ölümünden sonra naaşı Ürgüp’teki Rum mezarlığına defnedilmiş, kabrinin üzerine küçük bir türbe inşa edilmiştir. Daha sonra bu mezarlığın kaldırılmasına ve türbenin yerine büyük bir kilise yapılmasına karar verilmiş, inşasına 1886’da başlanmış ve yoğun çabalar sonucu 1892’de ibadete açılmıştır. Bazı kaynaklarda kilisenin inşa tarihi olarak 1834 veya 1868 yılları da zikredilmektedir.

Mimari açıdan bölgenin en görkemli anıtlarından biri sayılan Yohannes Kilisesi, 1924 mübadelesi sonrasında Rumlar tarafından mecburen terk edilmiştir. Kilise 1950’de patlayıcılarla tamamen ortadan kaldırılmıştır. Ancak kilisenin 1914 yılına ait tarihî bir fotoğrafı günümüze ulaşmıştır. Bugün Ürgüp Belediyesi’nin giriş kısmında, eski kilisenin kapı bölümü olduğu gibi kullanılmaktadır.

Aziz Yuhanna Rus yaklaşık 1690 yılında Küçük Rusya’da, bugünkü Ukrayna topraklarında doğmuştur. Çar I. Petro’nun ordusuna katılarak 1710–1711 Osmanlı-Rus Savaşı’nda savaşmış, bu sırada esir düşerek Kapadokya’nın Prokopi köyünden (bugünkü Ürgüp) olan bir Osmanlı süvari komutanına köle olarak satılmıştır. Halen mevcut olan ahırda hayvanlarla yaşamış. Ölmeden önce ağır hastalık geçirmiş, ve 9 Haziran (eski takvime göre 27 Mayıs) 1730’da 40 yaşında vefat etmiştir. Naaşı Prokopi’deki Yohannes Kilisesi’nde gömülmüş. 1924 mübadelesinde Prokopi’nin (Ürgüp) Hristiyanları Yunanistan’a göç ederken Aziz’in kutsal emanetlerini de yanlarında götürmüş, Eğriboz (Evia) Adası’ndaki Yeni Prokopi köyünde 1930’da yapımına başlanan, 1951’de tamamlanan kiliseye yerleştirmişlerdir. Sağ eli Aynaroz’daki Rus Panteleimon Manastırı’ndadır.