Gazipaşa İlkokulu, Kayseri

Osman Kavuncu Caddesi üzerinde yer alan Gazi Paşa Mektebi (bugünkü anlamda ilkokul), şehirdeki erken dönem eğitim yapılarının başında gelir. Doğu-batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı bu yapı, düzgün kesme taşlarla inşa edilmiştir. Zemin üzerine tek kat olarak tasarlanmıştır ve dönemin mimari sadeliği ile sağlamlık anlayışını yansıtır. Yapının inşa kitabesi bulunmasa da, 1914 yılında dönemin valisi Zekai Bey ve belediye başkanı Rıfat Çalık tarafından inşasına başlandığı, ancak çeşitli nedenlerle 1918’e kadar tamamlanamadığı bilinmektedir.

1918–1922 yılları arasında yapı, askerî hastane olarak kullanılmış; savaş sonrası yeniden eğitim amacıyla düzenlenmiştir. Zaman içinde farklı adlarla anılmıştır: 1926 yılında Öğretmen Mektebi, 1927’de Darü’l-İrfan, ardından halk arasında Çorakçılar Mektebi (ilkokulu) olarak bilinmiş ve nihayet 1928 yılında resmî olarak Gazi Paşa Mektebi (ilkokulu) adını almıştır. Bu adlandırma, Cumhuriyetin kurucu figürlerinden Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya bir vefa ifadesi olarak da değerlendirilebilir.

Yapının güney cephesinde yer alan dikdörtgen formlu giriş kapısı, cephede dikkat çekici bir derinlik oluşturur. Girişin iki yanında simetrik olarak yerleştirilmiş ikişer pencere, zemin katta düz lento, üst katta ise basık kemerli olarak tasarlanmıştır. Doğu ve batı uçlarda yapının ana kütlesinden taşırılmış bölümlerdeki üst kat pencereleri ise sivri kemerli ve üçlü düzendedir. Bu pencerelerde ortadakiler, diğerlerine göre daha büyük ve yüksek tutulmuştur. Bu düzenleme, cepheye mimari bir hareket ve denge kazandırır.

İç mekânda doğu-batı doğrultusunda uzanan uzun bir koridor yer alır. Koridorun her iki yanındaki kapılar, dersliklere ve idari odalara açılır. Derslikler genellikle kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen biçimlidir. Zamanla bazı pencere açıklıkları kapatılmış, bazı odalar bölünerek mekânsal düzenlemeler yapılmıştır. Koridorun kuzeyinde yer alan merdivenin iki yanında birer derslik bulunur; bunlardan biri sonradan bir duvarla ikiye ayrılmıştır. Binanın kuzey cephesine açılan kapı ile sonradan inşa edilen tuvalet bölümüne geçiş sağlanmaktadır.

Birinci kat, genel hatlarıyla zemin katla simetrik bir plana sahiptir. Ancak bazı pencere ve mekân düzenlemeleri zamanla değişmiştir. Yapının özgün döşemesi ahşap olup, günümüzde yerini mozaik betona bırakmıştır. Aynı şekilde, yüksek ahşap tavanlar da iklimsel nedenlerle ters tavanla kapatılmış ve yapı içi yükseklik azaltılmıştır. Bu değişikliklerde Kayseri’nin sert kış iklimi etkili olmuştur. Yapının kırma çatısı ise kiremit kaplıdır.