Ali Cafer Kümbeti

Ali Cafer Kümbeti, kitabesi bulunmamakla birlikte, mimari özelliklerine dayanılarak 14. yüzyılın ortalarında, yani yaklaşık 1350’li yıllarda inşa edilmiş olabileceği düşünülmektedir. Bu dönem, bölgede Eretna Beyliği’nin hüküm sürdüğü yıllara tekabül etmektedir. Yapı, kare planlı bir oturtmalık üzerine sekizgen prizmal gövde ile yükselmekte ve üst örtü içten kubbe, dıştan ise sekizgen piramidal külahla tamamlanmaktadır. 10×10 metre ölçülerinde ve 2,40 metre yüksekliğinde olan oturtmalık, alt ve üst kısımlarındaki profilli kaval silmelerle hareketlendirilmiştir. Bu bölümün yüksek tutulmuş olmasına rağmen herhangi bir kapı ya da pencere açıklığının bulunmaması, buranın mumyalık işlevi görmediğini ortaya koymaktadır.

Giriş, yapının ön cephesinde eyvan biçiminde düzenlenmiş bir bölümden sağlanmakta ve buraya beş basamaklı bir merdivenle ulaşılmaktadır. Eyvanın doğu ve batı duvarlarına birer pencere açılmıştır. Taçkapı, yanlarda mukarnaslı başlıklara sahip sütuncelerle sınırlandırılmış, farklı genişliklere sahip dört bordürle çerçevelenmiştir. Kapı açıklığı yüzeyden geriye çekilmiş, basık kemerin üzerine tek parça bir taş yerleştirilmiş ve açıklık dokuz sıra mukarnas dizisinden oluşan bir kavsarayla örtülmüştür. Kavsarayı kuşatan sivri kemer ve köşelikler ise bezemesizdir.

Sekizgen gövdenin cepheleri sağır bırakılmış, ancak kaval silmelerle çerçevelenerek dikdörtgen panolar hâline getirilmiştir. Doğu, batı ve güney cephelerinde yer alan pencereler, dıştan kaval silmelerle, içten ise iki sıra mukarnas dizisiyle kuşatılmıştır. Bu pencerelerin alınlıkları yüksek kabartma tekniğinde işlenmiş rûmî ve palmet motiflerinden oluşan zengin bitkisel süslemelerle bezenmiştir. Böylece kümbetin doğu, batı ve güney cephelerindeki pencereler, mukarnaslı bordürleri ve bitkisel motifli alınlıklarıyla dikkat çekmekte; yapı, zengin bezemeleriyle dönemin estetik anlayışını yansıtan özgün bir mimari örnek teşkil etmektedir.

Üst örtüyü oluşturan piramidal külahın altındaki kasnağın yüzeyine, sekiz cephe boyunca Bakara Suresi’nin 285 ve 286. ayetleri işlenmiştir. Yapının inşasında düzgün kesme taş malzeme tercih edilmiştir. Kitabesi bulunmadığından kesin tarih verilememekle birlikte, sahip olduğu mimari detaylar, süsleme anlayışı ve plan özellikleri, Eretna Beyliği dönemi içerisinde 14. yüzyıl ortalarına tarihlendirilmesini sağlamaktadır.