Dedebayırı

Hüseyin Erpehlivan, “Propontis’in Güneyindeki Üç Kent İçin Lokalizasyon Önerileri” adlı çalışmasında Dedebayırı’nın henüz yeri tespit edilmemiş Miletou Teikhos adlı yerleşim olabileceğini öne sürmüştür.

Dedebayırı yerleşmesi, Bursa, Karacabey ilçe merkezinin 4,5 km. kuzeyinde kalan Akçakoyun ve Taşlık köyleri arasında bir tepe üzerinde konumlanmıştır. Söz konusu alan 2009 yılındaki bir define kazısı başvurusu sonrasında yapılan incelemelerin ardından Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 08.03.2013 tarih ve 1686 sayılı karar ile 3. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir. Yerleşme herhangi bir yayında yer almamakta ve arkeoloji dünyası tarafından tanınmamaktadır.

2016 yılında yapılan arazi çalışmaları sırasında, Dedebayırı olarak anılan mevkide araştırmalar yürütülmüştür. Yapılan çalışmalar sonrasında alanın Rhyndakos ve Kara Dere’nin birleştiği noktada, hem kuzeyindeki denize açılan ırmak yoluna hem de güneyindeki ovaya yaklaşık 240 derecelik bir görüş açısı olduğu tespit edilmiştir. Yoğun bitki örtüsü ile kaplı olmayan kireçtaşı kayalık tepe üzerindeki kalıntılar, erozyon yüzünden tahrip olmuştur. Ancak tepenin etrafını çeviren, yaklaşık 2 m. genişliğinde bir dış duvar ve üç ayrı iç duvara ait izler hala görülmektedir. Surların kalıntılarının görüldüğü noktalarda bunların harç kullanılmadan, düzensiz köşeli yerel kireçtaşından yapılmış olduğu tespit edilmiştir.

Bugün Akçakoyun köyünün mera arazisi olarak kullanılan alanın surları içinde yapılan araştırmalarda yüzeyin toprak olan kısımlarının otla kaplı olmasından dolayı malzeme görülememiştir. Ancak belirli noktalardaki küçük kaçak kazı çukurlarında tespit edilen malzemeler arasında bir İonia kyliksine, bir de Lydia skyphosuna ve bir Miletos amphorasına ait ağız parçaları ışığında yerleşmenin MÖ 6 ve 4. yüzyıllar arasında ve sonrasında Hellenistik ve Roma Dönemi’nde de yerleşim gördüğü tespit edilmiştir.

Miletou Teikhos ile ilgili en erken kaynak Hellenika Oxyrhynkhia’dır. II. Agesilaos’un Asia Seferi sırasında 395 yılında Paphlagonia’dan dönüşünde Kios’da konaklamasının ardından batıya ilerlediği sırada kuşattığı ancak alamadığı bir yerleşmedir. Kentin adı aynı zamanda 330 yılına tarihlenen Argos’da bulunmuş Theorodokia listesinde adı geçmektedir.

Attika Delos Deniz Birliği tributelistelerinde Miletou Teikhos’un ismi, MÖ 410/9 yılına listede Μι̣λητο-ibaresi ile geçen isimle eşleştirilmekte, bu ifadenin Μι̣λητο[τειχῖται] da olabileceği önerilmektedir. Bu öneriye göre listelerde sadece bir kere korunmuşolan kentin ismi, MÖ 443/2, 442/1, 435/4 ve 433/2 yıllarına ait Hellespontos bölgesinin tam olarak korunageldiği listelerde görülmemektedir.

Miletopolis ve Miletou Teikhos’un ayrı yerleşmeler olup olmadıkları ve de lokalizasyonları uzun süre boyunca tartışılmış, halen de tartışılmaktadır. Miletopolis kentinin bugün hem epigrafik hem de arkeolojik kanıtlar ışığında Bursa, Mustafakemalpaşa ilçesi Melde Bayırı üzerine lokalizasyonu neredeyse kesinleşmiştir. Miletou Teikhos’un lokalizasyonu konusunda literatürde yer alan tartışmalar E. Schwertheim tarafından incelenerek değerlendirilmiştir. Bugüne kadar iki ismin aynı yerleşme olduğu ve Karacabey üzerine lokalize edilebileceği önerilmiş ancak sonradan keşfedilen, birbirlerine yakın tarihli Miletopolis ve Miletou Teikhos yazıtları ışığında bu yerleşmelerin birbirinden ayrı olduğu kanıtlanmıştır.

Lokalizasyon konusunda en önemli bilgi Hellenika Oxyrhynkhia’da, başarısız kuşatma sonrasında devam edilen yol için verilen παρά τόν ‘Ρύνδακον ποταμόνifadesidir. Burada yazar kuşatmanın kaldırılmasının ardından Rhyndakos boyunca ilerlenerek Daskylitis Gölü’ne varıldığını aktarmaktadır. Bu anlatıma göre yazar, kaynaklarda tartışmalı olarak Tarsios ya da Odrysses olarak gösterilen Kara Dere’yi kastediyor olmalıdır, buna göre kent de bu bölge yakınlarında olabilir. E. Schwertheim, Miletou Teikhos için, Miletopolis’e bağlı bir yerleşme olacağı, lokalizasyonu konusunun ise yürütülecek arkeolojik ve epigrafik araştırmalarla aydınlatılabileceğini belirtmiştir. Lokalizasyon için daha önceleri tartışılmış Karacabey ve Mustafakemalpaşa ilçe merkezleri gibi noktalarda erken dönem arkeolojik alıntıların henüz bulunmaması ile beraber Miletou Teikhos için yapılan lokalizasyon önerilerine Apollonia ad Rhyndacum kentini de eklemiştir.

Propontis’in Güneyindeki Üç Kent İçin Lokalizasyon Önerileri, Hüseyin Erpehlivan