Kapanca Antik Limanı
- Tür: İskele-Liman
- Yüzyıl: 3. yy
- Bölge: Türkiye, Marmara Bölgesi, Bursa, Mudanya
Mendirek çevresinde bulunan yoğun seramik parçaları ve gemi bağlama taşı bu kalıntının bir limana ait olduğunu açık bir şekilde göstermektedir. Seramik kalıntılarına göre MS 3. yüzyıldan Osmanlı dönemi sonuna kadar aralıksız kullanılan bu limanın hangi kente ait olduğunu sorgulanmaktadır. Darp ettiği sikkeler ve antik kaynaklardan tanınan ancak bugüne kadar lokalize edilememiş Caesarea Germenica isimli bir kent bulunmaktadır. Kentte darp edilen sikkelerin bazılarının arka yüzlerinde yer alan liman tasfiri ile Kapanca limanının kuşbakışı görüntüsü arasında hayret uyandıracak bir benzerlik vardır. Bu benzerlik ve antik kaynaklardaki ifadelere göre Caesarea Germenica kenti ile Kapanca Limanı arasında bir ilinti vardır.
Trilye’ye bağlı Kapanca Limanı, korunaklı, ulaşılması oldukça zorolan küçük bir koydur. Koyu üç taraftan çevrelen tepeler nedeni ilehakim rüzgârlara karşı oldukça korunaklı bir konumdadır. Koyun ortasında bulunan yapay dalgakıran yapısı ile koy ikiye bölünmüş ve doğu bölümünde kalan kısım liman olarak inşa edilmiştir. Liman inşa edilirken batıda kalan tepenin kenarına inşa edilen bir başka dalgakıran yardımı ile liman girişi iyice daraltılmıştır. Kapanca limanı, deniz limanları grubunda yapay bir liman olup, liman havzası dalgakıranlar yardımı ile yapılmıştır. Batı dalgakıranı iç bükey formda olup, denize doğru 240 metre uzanmaktadır. Dalgakıranda meydana gelen yoğun tahribat nedeni ile ölçülebilen genişliği 10 metredir. Batı dalgakıranının denizde son bulduğu noktanın tam karşısında ise yaklaşık 15 metre uzunluğunda ve 10 metre genişliğinde doğu dalgakıranı yer almaktadır Her iki dalgakıran da, şekilsiz, yontulmamış taşların düzensiz yığılması ile meydana getirilmiştir. Bu iki dalgakıran yardımı ile limana giriş 35metrelik bir alandan sağlanmıştır. Kuşbakışı limana bakıldığında formu omega (Ω) harfine benzemektedir. Liman, inşa edilen iki dalgakıran yardımı ile günbatımı, karayel, yıldız ve poyraz rüzgârlarına karşı koruma sağlamaktadır.
Kapanca Limanı’nın batı dalgakıranın uç kısmında bir adet bağlam ataşı tespit edilmiştir. Söz konusu taş dikdörtgen formda olup, 235x120x63 cm ölçülerindedir. Mermerden, düzgün bir şekilde işlenerek yapılmış olan bağlama taşı in situ durumda değildir. Limanın tam girişinde, batıdaki mendireğin uç kısmında yer almaktadır. Bağlama taşının burada bulunması ile ilgili iki varsayım ortaya atılabilir. Bunlardan birincisi, söz konusu taşın in situ yeri şimdiki yerinin çok yakınında olmalıydı ve Antik Çağ’da limanın girişini zincirlemek için kullanılmalıydı. Liman ağzının zincirlerle kapatılması, Antik Çağ’da birçok limandan örneği bilinen bir savunma taktiğidir.
Liman girişi için kullanıldığının söylenmesi için, karşısında ya benzer bir yapı ya da zincirin tutturulduğu bir yer olması gerekmektedir. Yapılan araştırmalarda buna işaret eden herhangi bir buluntu ile karşılaşılmamıştır. Yapılan sualtı araştırmaları ile liman içinin geçen zaman süresince dolduğu anlaşılmıştır. Liman içinde derinlik maksimum 1,5 – 2 metre iken, liman dışında derinlik 6-7 metrelere çıkmaktadır. Zinciri bağlamak için gereken diğer bağlama taşı, bu dolgu zemin altında olabilir. İkinci varsayım ise limanın içindeki rıhtımdan sökülen taş buraya getirilmiştir. Eğer bağlama taşının, rıhtım yapısından sökülüp buraya getirildiğini düşünür isek, kıyıda benzer bloklara da rastlamamız gerekmektedir. Batı mendireğini takip ettiğimizde liman içinin nereye kadar dolgu altında olduğunu rahatça görmekteyiz. Bu sebep ile limanın yalnızca zemininin değil, kıyı şeridinin de dolduğu açıktır. Eğer, rıhtımın düzgün kesilmiş mimari bloklar ile inşa edildiğini düşünür isek, ileride yapılacak olan geomagnetik yüzey araştırmaları ile rıhtımın tespit edilmesi olası gözükmektedir. Antik Dönem kıyı şeridinin günümüz kıyı şeridinden farklı olması nedeni ile kentin rıhtımına ait herhangi bir ize rastlanmamıştır. Her iki varsayımın sonucu da, yalnızca arkeolojik kazılar sonucu netleşecektir.
Bursa’nın Antik Deniz Limanları, Serkan Gündüz
✶ İlgili Yerler