Kılıç Kalkan Evi Müzesi, Bursa

Müze, Yıldırım İlçesi Kurtoğlu mahallesinde, Setbaşı Köprüsü’nün Setbaşı Camii tarafında, Cami ile Şehir Kütüphanesi’nin yanında Gökdere Bulvarı üzerindedir. 2012’de hizmete açılan Kılıç Kalkan Evi’nde Bursa’nın en önemli folklorik simgelerinden biri olan Tarihi Kılıç Kalkan Oyunu yaşatılıyor.

Müzenin bulunduğu bina, tarihi Bursa evlerinden biri olup, zemin üstü iki katlı, ahşap ve en az yüz yıllık bir geçmişe sahiptir. Müzede kılıç kalkan oyunu ile ilgili eşya, malzeme ve materyaller sergilenmektedir.

Dünyada müziksiz yapılan tek dans olarak da bilinen Kılıç Kalkan, 700 yıla yakın bir süredir ilk günkü figürlerine sadık kalınarak oynanıyor. Kılıç kalkan oyununun tarihi Bursa’nın fethine kadar dayanmaktadır.

Kılıç kalkan oyununun doğuşu şu şekilde rivayet edilmektedir: Osmanlı ordusunun Bursa’yı ele geçirmek için harekete geçtiği dönemlerde, Bursa kalesi uzun süre kuşatma altında kalmıştır. Osmanlı ordusu içinden bazı askerler, hem kale içindeki Bizans askerlerinin moralini bozmak, hem de beklemekten sıkılan Osmanlı ordusu askerlerine moral vermek için, Bursa Kalesi dışında ikişerli, dörderli ve daha kalabalık gruplar halinde karşılıklı olarak kılıç ve kalkanları ile oynamaya başlarlar. Ellerinde bulunan kılıç ve kalkanları birbirine vurarak çıkardıkları sesi zamanla ritim haline getirerek, bu ritim eşliğinde silahlı eğitim hareketine benzer hareketler geliştirirler. Bursa Şehri uzun bir kuşatma sonunda hiçbir çarpışma olmadan Bizanslılardan 6 Nisan 1326’ da alınır ve kısa bir süre sonra da Osmanlılar tarafından başkent ilan edilir.

Ardından Osmanlı Ordusu Bursa’da toplanmaya başlar ve orduya katılan gençler ilk askerlik eğitimlerini burada yapmaya başlarlar. Genç askerler kılıç ve kalkan ile sürekli yaptıkları eğitimlerini monotonluktan kurtarıp zevkli hale getirebilmek için, geliştirdikleri bu ritim eşliğinde oynadıkları oyunu askerlikle ilgili olayları anlatan figürler haline dönüştürürler. Kılıç ve kalkanların birbirlerine vurmasından çıkan sesler de bu oyunun ritmi olur. 1326 yılında Bursa’da başlayan bu oyun zamanla sivil halkın da asker geçirmelerinde, peştamal kuşanmalarında ve diğer özel günlerinde tekrarlandığı bir halk dansı haline dönüşür ve Bursa’nın bir sembolü haline gelir.

Oyunu halk oyununa dönüştüren kurucusu merhum Mustafa Tahtakıran 1918 yılında Balabanbey Medresesi’nde Kılıç Kalkan figürlerinin orijinalliğini bozmadan oyunun bugünkü koreografisini oluşturmuştur. (Kaynak: Bursa Kılıç Kalkan Halk Oyunları Derneği)