Kyzikos Hadrian Tapınağı

Tapınak, Bandırma-Erdek karayolu üzerindeki Düzler köyünün girişinde, yolun hemen kuzeyinde yer almaktadır. Zemin katını oluşturan galerilerin bir bölümü günümüze gelen Hadrian tapınağı, kenti ziyaret eden antik araştırmacıların en fazla dikkatini çeken yapılardan biridir. 116.23 m uzunluğunda olan tapınağın genişliği henüz belirlenememiştir, yaklaşık 6-8 m yüksekliğinde tepe görünümündeki tapınak alanı, bodur çalı ve defne ağaçları ile kaplıdır. Yapılan kazı çalışmaları ile tapınağın güneydoğu kısmı büyük ölçüde ortaya çıkarılmıştır.

Tapınağın güney doğu kısmında krepis ve mermer döşeli zemin, frizler, korinth sütun başlıkları, sima ile diğer kısımlara ait eserler parçalar halinde ortaya çıkarılmıştır.

MS 1. yüzyılda inşasına başlanan tapınak ile ilgili ilk bilgileri MS 2. yüzyıl yazarlarından Skolast Lucianus’dan elde ediyoruz. Mali sıkıntılar nedeniyle inşası uzun zaman devam eden tapınağın, İmparator Hadrian’ın yaptığı yardımlarla tamamlandığını Lucianus’dan öğreniyoruz. Ancak burada daha önce bir tapınağın olduğunu bildiren başka kaynağa sahip olmadığımız gibi kazılarda da bunu gösteren kalıntı henüz ele geçmiş değildir.

Araştırmacılar MS 117 yılında meydana gelen deprem üzerine İmparator Hadrian’ın MS 124 yılında Kyzikos’a geldiğini, kentin ve tapınağın tahrip olduğunu görerek maddi yardımda bulunması üzerine kentin onarıldığını ve tapınağın da inşasına başlandığını kabul ederler.

Olasılıkla, ilkin Jupiter (Zeus) adına yapılan tapınak, parasal desteği nedeniyle İmparator Hadrian’a adanmış olmalıdır.

Mimar Aristainetos’un denetiminde yapılan, 8×15/16 sütunlu, dipteros planlı, korinth düzenindeki bu tapınak doğu-batı yönünde uzanan yedi galeri üzerine inşa edilmiştir. Bu gün yalnız üç galeri görülebilmektedir.

MS 167 yılında Filozof Aristeides’in Kyzikos’da tapınağın açılışında yaptığı konuşmada “Evvelce gemiciler dağların şekillerine bakarak adaları birbirinden ayırıyorlardı. Şimdi tapınağınız dağların yerine geçti. Şehriniz fenerlere ve işaret bayraklarına gerek kalmadan gemicilere yol gösteren tek şehirdir” demesi de tapınağın görkemini vurguluyor.

Kyzikos Antik Kenti Kazısı – Hadrian Tapınağı

---

Kyzikos Antik Kenti’nin önemini yitirmesinde üç neden öne çıkmaktadır; 1- Belirli aralıklarla meydana gelen depremler nedeniyle yapıların tahrip olmaları ve onarılamamaları. 2- Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkent olarak Konstantinapolis’i seçmesi ve onun inşasında Kyzikos’taki yapıların malzemesinin kullanılması. 3- Hadrian Tapınağı da dâhil kentte bulunan birçok mermer yapı malzemesinin yakılarak kireç yapılması. Hadrian Tapınağı’nda bunu doğrular nitelikte Orta Çağa ve Cumhuriyet Dönemine ait kireç kuyuları, kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Tapınakta yapılan kazı çalışmaları sırasında hem doğu hem de batı kısa kenarlarda geniş bir alana yayılan yangın katmanları tespit edilmiştir. Tapınağın doğu tarafında bulunan kireç kuyusu 3.30 m çapa, 2.50 m derinliğe sahiptir. Tespit edilen yangın katmanları ve bu geç dönem kireç kuyuları, Hadrian Tapınağının 20. yüzyılın ortalarına kadar tahrip edildiğini açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Kyzikos’ta Yapılan Kazı ve Sondajlarla İlgili Bir Değerlendirme – Nurettin Koçan Korkmaz Meral