Büyük Menderes Nehri’nin kenarındaki Tripolis verimli Çürüksu Ovası’nın kuzey doğusunda bugünkü Denizli İli, Buldan İlçesi, Yenicekent Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Tripolis’in bir kent olarak geçmişi Helenistik Dönem’e dayandırılsada, kentin doğu ve güneydoğusunda yer alan Hamambükü ve Yenice Höyük’te gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında elde edilen arkeolojik materyal kentin konumlandığı alandaki yerleşim izlerinin  Geç Neolitik- Erken Kalkolitik Dönem’e (MÖ 5500) dayandığını kanıtlamaktadır. Son yerleşim izlerinin ise MS 13. yy a ait olduğu Tripolis’te antik döneme ait kalıntılar yaklaşık 281 hektarlık alana yayılmaktadır.  

Helenistik Dönem’de ilk kez Apollonia ismi ile kurulan kent kısa süreli olarak Triumvir Marcus Antonius’un MÖ 41’de Küçük Asya’ya yaptığı ziyaret esnasında Antoniopolis olarak adlandırılmıştır. İmparator Augustus Dönemi’nden itibaren ise kentin ismi üç küçük topluluğun ya da yerleşimin oluşturduğu (synoikismos)  bir kent/polis  anlamına gelen Tripolis olarak son kez değiştirilir. Lydia Bölgesi’nin sınır kentlerinden biri olan Tripolis’in statejik ve jeopolitik anlamda oldukça önemli bir noktada konumlandığını gösteren en önemli veri, ticaret yollarının geçiş güzergahında yer almasından kaynaklanmaktadır. Smyrna, Pergamon ve Ephesos gibi antik çağın önemli kentlerinden başlayan ticaret yolları Tripolis’te birleşir ve Hierapolis, Laodikeia üzerinden geçerek Anadolu’nun doğu ve güney bölgelerine ulaşır.

Kent en ihtişamlı çağını Roma Dönemi’nde yaşamıştır. MS 1. yy da yaklaşık 60×45 m ölçülerindeki adaların/insula etrafını çeviren cadde/plateia ve sokaklardan/stenopos meydana gelen ızgara tipinde bir plana sahiptir. Tripolis’te gerçekleştirilen çalışmalarla tespit edilen Tiyatro, Stadium, Hamam- Gymnasium, Nymphaeum, Agora gibi kamu binalarının yanı sıra sivil mimariye ait yapı tipleri; Antik Çağ insanlarının doğa, çevre, doğal kaynaklar, şehir planlaması, estetik ve mimari ile ilişkisini, günümüz insanlarının çıplak gözle algılamasını sağlayan önemli bilgiler sunmaktadır.

Pamukkale Üniversitesi Tripolis Kazısı Resmi Web Sitesi

Tripolis ad Maeandrum antik kenti kalıntılarından bir örnek
Yaklaşık 10.000 kişi kapasiteli Tripolis ad Maeandrum antik tiyatrosu

Tripolis veya Tripolis ad Maeandrum, Denizli il merkezinin 40 km. kuzeyinde, Buldan ilçesine bağlı Yenicekent kasabasının doğusunda yer alan bir antik şehirdir.

Bergama Krallığı tarafından kurulduğu tahmin edilen kent, Lidya kentleri içinde yer almaktadır. Kent kimi kaynaklarca Frigya, kimilerinde ise Karya sınırları içerisinde gösterilmiştir. Bilinen ise, konumunun verdiği avantaj sayesinde Tripolis'in Lidya - Frigya - Karya üçgeninde gerçekleştirdiği ticaret sonucu bölgenin zengin kentlerinden biri haline geldiğidir. Büyük Menderes nehrinin yakınından geçmesi nedeniyle Tripolis ad Maeandrum olarak da bilinmektedir. Plinius'a göre kentin bir diğer adı Apollonia (Apollonia ad Maeandrum)'dur. Günümüze dek ulaşan yapıların çoğunluğu Roma dönemi M.S. I-III. yüzyıllardan kalmadır. Bölgenin aktif fay hatlarına yakınlığı, bunun bir sonucu olarak sık yaşanan depremler şehrin zamanla önemini yitirmesine sebep olmuştur. MS. 325 yılında Birinci İznik Konsili hazır bulunan Lidya piskoposları listesinde Tripolis'in adının geçmesi piskoposluk düzeyinde bir kent olduğunu göstermektedir.

Kentte ilk kazı, küçük çaplı olarak 1993 yılında Denizli Müze Müdürlüğünce yapılmıştır. Sistematik arkeolojik kazı ve araştırmalara 2007 yılı yazında Ege Üniversitesi tarafından başlanmıştır. İlk kazılar Roma caddesi ve doğu nekropolisinde yoğunlaşmıştır. Doğu nekropolisindeki kazıların öncelikli amacı defineciler tarafından yağmalanmış mezarların daha fazla tahribe uğramasını önlemek olmuştur. 2008 yılında aynı bölgelerde kazılar genişletilerek sürdürülmüştür. 2009 yılı sonrasında bürokratik sorunlar nedeniyle çalışmalara ara verilmiştir.

2012 yılından itibaren Denizli Müzesi başkanlığında Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bahadır Duman'ın bilimsel danışmanlığında kazılar tekrar başlatılmıştır. Kazı çalışmalarının 2019 yılına ait kısmı 2 Ocak 2019- 4 Mart 2019 ile 1 Kasım 2019- 31 Aralık 2019 tarihleri arasında gerçekleşmiştir.[1] 2019 yılında yapılan kazı çalışmaları sırasında MÖ 2. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen 32 metre genişliğinde ve 7 metre uzunluğunda anıtsal bir çeşme bulundu.[2]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.