Salih Paşa Camii, Sorgun

Cami, Sorgun İlçe merkezi Hanbaşı Mahallesi Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Sorgun Çayı kenarında bulunmakta olup, 1813 yılında Salih Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Yıkılan caminin özellikleri şöyledir. Duvarlar kesme ve moloz taş, çamur harçlıdır. Üstü dört satıhlı alaturka kiremitli, saçakları, mail tavanlı ve çatı ile örtülüdür. Son cemaat yerinin batı tarafını ana duvarının uzantısı kapamaktadır. Doğu tarafında sonradan müftü odası yapılmıştır. Serbest olan batı yanda iki ahşap sütun bulunmaktadır. Bu iki sütunla müftü odasının üstünde kadınlar mahfili bulunmaktadır.

Cümle kapısı, yekpare kesme küfeki taşı söveli ve dairevi kemerlidir. Kilit taşı çıkıntılıdır. Mihrap dairevi kemerli ve boyalı, basit bir niştir. Minber basit işlemeli, oymalı, tahtadır üst pencerelerin iç tarafları da alçı işlemeli ve üzerinde ‘Kelime-i Tevhid’ yazılıdır. Minberin batısındaki alçı işlemeli pencerede, yapıldığı tarihi gösteren 1230 rakamı vardır. Tavan tahta ve ince çıtalıdır. Yan gerideki mahfil koltukları ampir tarzında oymalı ahşap direkli ve boyasızdır. Minare sağ taraftadır. Kaidesi kesme küfeki taşı ve kare şeklinde planlıdır. Küp halka şeklindedir.^[1]

Cami 1955 yılında, batı duvarı dışında tamamen yenilenmiştir. Bugünkü cami kesme taştan kare planlı, kubbeli ve iki minareli olarak yapılmıştır. Kare planlı olan caminin duvarları altlı üstlü pencerelerle aydınlatılmıştır. Merkezi kubbe büyük yuvarlak kemerler üzerine pandantiflerin yardımı ile betonarme olarak oturtulmuştur. Cami son onarım sırasında yenilendiğinden, mihrap ve minberi ile birlikte içerisinde dikkati çeken herhangi bir bezeme bulunmamaktadır.^[2]

Caminin manzum kitabesi, sülüs yazı türünde yazılmış olup, dört satır, sekiz mısradan oluşmaktadır. Kitabenin metni yaklaşık anlamı şöyledir:

1- Hazret-i dustûr-ı muallâ şiyem ve Salih nâm. 

2- Ehl-i ilm ehl-i hüner, zati mehâsin pirâ

3- Daima celb-i duâ kasdı şeh-i devrane

4- Sâyesinde olub âsûde güruh-ı fukarâ

5- Geldi itmamına bu mabed-i pakin rüşdi

6- İki mısrâı bu beytin ola tarih-i resa

7- Yümn (i)le eyleye makbûl Cenab-ı Allah

8- Köhne’de yapdı bu nev câmii Salih Paşa

Kitabenin yaklaşık anlamı şöyledir:

1- Güzel huylar sahibi ve Salih kişi

2- İlim ehli, hüner sahibi, güzel ahlakla süslenmiş

3- Devrin hükümdarına daima dua edilsin diye

4- Fakir insanlar onun sayesinde mutlu oldu

5- Bu temiz mabedin yapımı sona erdi

6- İki mısra bu câminin yapım tarihi olsun

7- Cenabı Allah bereket ile kabul eylesin

8- Salih Paşa bu yeni câmii Köhne’de yaptı.

Kitabenin son iki mısraına ebced hesabı ile 1813 tarihi düşürülmüş olup, beşinci satırda yazılı olan Rüşdi ifadesi aynı zamanda kitabenin metnini yazan kişiye de işaret etmektedir.^[1]

¹ Adnan Korkmaz, Salih Paşa Camii, Sorgun Düşünce Kulübü Yayınları, 2016.

² T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı – Sorgun Salih Paşa Camii