Seyyid Burhaneddin Mezarlığı

Seyyid Burhaneddin Mezarlığı, Kayseri’nin günümüze ulaşabilmiş en eski ve en iyi korunmuş mezarlıklarından biridir. Günümüzdeki alanı, orijinal mezarlık sahasının yarısından daha küçüktür. Bu mezarlık alanı, Ali Cafer Kümbeti ile başlayıp Seyyid Burhaneddin Mezarlığı’nı kapsayarak Hava Şehitliği, Döner Kümbet ve Emir Ali Kümbeti ile devam eder ve Kartal mevkiinde son bulur. Bu türbe ve mezar yapılarının çokluğu, bölgenin özellikle 13. yüzyılda Selçuklu Dönemi’nde önemli bir mezarlık bölgesi olduğunu göstermektedir.

Mezarlık, adını içerisinde yer alan Seyyid Burhaneddin Hazretleri’nin türbesinden almıştır. Seyyid Burhaneddin, Mevlânâ’nın hocası olarak tanınan önemli bir mutasavvıftır. Türbe ilk olarak 12. yüzyılda inşa edilmiş, zamanla çeşitli onarımlar ve yeniden inşa çalışmaları geçirmiştir. Bu durum, türbenin bulunduğu alanın o dönemlerde de bir mezarlık olarak kullanıldığını açıkça göstermektedir. Seyyid Burhaneddin Türbesi, 1893 yılında kapsamlı bir yenileme ile bugünkü mimari görünümüne kavuşmuştur.

1871 yılında Kayseri Belediye Başkanı Molla Mustafa Ağa’nın ilk icraatlarından biri, Seyyid Burhaneddin Mezarlığı’nın duvarlarını yaptırmak olmuştur. Ancak bu çalışmalar sırasında bazı mezar taşlarının kırılması kamuoyunda tepkiye yol açmış ve inşaat mahkeme süreci nedeniyle yarım kalmıştır. 1957 yılında Belediye Başkanı Şahap Sicimoğlu’nun şehir planlaması kapsamında Talas Caddesi’ni bulvar haline getirmesiyle, mezarlığın bir kısmı yola katılmıştır. Mezarlığın kalan kısmının çevre duvarı ise 1965 yılında Seyyid Burhaneddin Mezarlığı’nı Koruma ve Yaşatma Derneği tarafından yeniden inşa edilmiştir.

2014 yılında Erciyes Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğrencileriyle yapılan arazi çalışmasında, Anadolu Selçuklu Dönemi’ne tarihlendirilebilecek çift başlı kartal figürlü bir mezar taşı bulunmuştur. Ayrıca, 1389/90 (H 792) yılına ait, Rumi ve palmet motifleriyle bezeli, Beylikler Dönemi’ne ait özel bir sanduka mezar da tespit edilmiştir. Bu buluntular, mezarlığın yalnızca Selçuklu değil, Beylikler Dönemi’nde de aktif olarak kullanıldığını göstermektedir.

Mezar taşlarında yaygın olarak “Mühr-ü Süleyman”, “Çarkıfelek” ve madalyon motifleri gibi süsleme unsurları yer almakta olup, bu bezemeler sanat tarihi açısından büyük öneme sahiptir. Mezarlıkta bulunan mezar taşlarının büyük bir kısmı 19. ve 20. yüzyıla, yani geç Osmanlı dönemine aittir. Mermer yerine çoğunlukla kesme taş kullanılmış, detaylı ve özenli bir işçilik uygulanmıştır.

1953 yılında Asri Mezarlık kurulmasıyla birlikte bu alana defin işlemleri durdurulmuştur. Seyyid Burhaneddin Mezarlığı’nda aile mezarlıkları da bulunmaktadır. 20 Şubat 1991 tarihinde Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Kurul raporlarına göre, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait toplam yaklaşık 2.000 mezar bu alanda bulunmaktadır. Mezarlık, doğu ve batı yönünde iki kapıya sahiptir ve çevresi kesme taşlarla örülü duvarlarla çevrilidir.

2005 yılında Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından çevre düzenlemesi yapılmış ve mezarlığın bakımı sağlanmıştır. Mezarlık günümüzde Seyyid Burhanettin Vakfı tarafından korunmakta olsa da, hem vakıf hem belediye hem de bireysel çabalar bu tarihî alanın maruz kaldığı tahribatı tamamen telafi edememektedir. Bu nedenle mezarlığın daha kapsamlı bir restorasyon ve koruma çalışmasına ihtiyacı bulunmaktadır.