Junkers ve TOMTAŞ Binası

Geçen yıl sosyal paylaşım sitesinde Ankara’da genç kızlarımız adı altında bir fotoğraf paylaşılmıştı. Fotoğraftaki eşek, çocuklar ve köylüler hakkında birçok yorum yapılmıştı. Ben fotoğrafta çok farklı bir noktaya odaklanmış, o konuda yorum yapılacak mı diye saatlerce beklemiştim. Ancak hiç kimse arka plandaki bina ve üzerindeki tayyare figürü hakkında yorum yapmamıştı. Ben de sormaya başladım, ilk cevap değerli büyüğüm Tuncay Dikici’den geldi. O binanın T.Ta.C. binası olduğunu söylüyordu. Kendisine teşekkür ettim, ama bina üzerindeki tayyare figürü T.Ta.C. logosundaki Vecihi K-6’ya hiç benzemiyordu. Daha çok bir Junkers A-20 tayyaresini andırıyordu. Dolayısı ile Junkers ve TOMTAŞ ile ilgili bir bina olabileceği fikri aklıma yatmaya başladı.Daha sonra Öğretim Görevlisi Tarih Doçenti bir dostum bu fotoğrafı “la Turquie Kemaliste” adlı dergide gördüğünü söyledi. Dergiyi bu konuda bir bilgiye ulaşabilirim düşüncesiyle dikkatlice inceledim. Ancak bir sonuç alamadım. Çalışmalarım aylarca sürdü, Ankara ile ilgili araştırma sitelerinden ve dostlarımdan bu binanın farklı resimlerine de ulaştım. Ancak kesin bir tespit yapma imkânım olmadı. Son olarak binanın kendisini bulmak ve orada araştırma yapmaya karar verdim.Binayı bulunca oldukça heyecanlandığımı söylemeliyim. Tarihsel değerinin yanı sıra Vecihi Hoca’mın bu binaya girip çıktığı ve içerisinde çalıştığı düşüncesi beni çok mutlu etmişti. Merdivenlerini bu düşüncelerle çıktım.Bina üç katlıydı, üst iki katı şu anda bir kahvehane olarak kullanılıyordu. Kahvehane sahibinden izin alarak meraklı ve araştırmacı gözüyle iç mekânı gezmeye başladım. En üst katta oyun oynayanlar benden rahatsız olmuşlardı. Kısa bir açıklama yapınca tekrar kâğıtlarına döndüler. Ben de duygularımla baş başa kalmıştım.Zemin katta merdivenlerin altında küçük bir büfe işleten İsmail Bey ve hemen yanındaki kundura tamircisi Üzeyir Özşirin Bey’lerden binanın tarihi ile ilgili bilgiler alabildim.Binanı 1935 yılına kadar olan tarihi ile ilgili bilgileri şöyleydi. Zemin kat Osmanlı Bankası olarak yıllarca kullanılmış, sonrasında pastane ve şimdilerde de lokanta olarak hizmet vermeye devam ediyor. Üst katlar önceleri İmar Müdürlüğü imiş, sonrasında doktor muayenehanesi, emlakçı ve terzi atölyesi olarak kullanılmış.

Araştırmalar sonucu binanın farklı resimlerini bulduğumu söylemiştim. Bu yazının fotoğraf albümü içerisinde bina üzerindeki tayyare ve yazının daha yakın bir görüntüsünü Osmanlıca bilen dostlarıma okutmaya çalıştım. Uzman arkadaşlar Türk Tayyare Cemiyeti olamayacağını, yaklaşık olarak yazının “ TÜMAY” gibi bir anlamı olabileceğini söylediler. Bu ifade tayyare cemiyetinden çok TOMTAŞ’ı daha çok çağrıştırıyordu. Ayrıca aynı binanın çarpı işareti ile işaretlenmiş bir başka fotoğrafında ise Almanca yazılara rastladım. Ancak net olmayan yazıları henüz çevirebilen bir uzmana rastlamadım. Son olarakta da Alman Junkers Flugzeugwerk A.G’nin Türkiye temsilcisi Hans Sachsenberg’e ait antetli bir belge buldum. Bu belgede Hans Sachsenberg’in posta kutusu ve telefon numarası görülebiliyordu. Ama maalesef adres bilgisi yoktu. Belgedeki posta kutusu ve telefonu PTT yetkililerine sorduğumda ise geçmiş bilgilere ulaşamayacaklarını söylediler. Ama posta kutusu ve telefonun Cumhuriyetin ilk yıllarında Karaoğlan Caddesi civarında kullanıldığını söylediler.Bütün bu gelişmeleri değerlendirdiğimde bu binanın Junkers ve TOMTAŞ’a ait olduğuna inancım arttı. Yine de siz değerli okuyuculardan bu konuda yorum yapabileceklerin iletilerini dört gözle bekleyeceğim.

Mustafa Kılıç

Bağımsız Havacılar — Vecihi Hürkuş ile Junker ve TOMTAŞ’ın İzini Sürmek