Atatürk Kongre ve Etnoğrafya Müzesi

Osmanlı’dan günümüze uzanan köklü bir çınar olan Sivas Lisesi ülkemizde açılan ilk üç liseden biridir. 1887 yılında eğitim ve öğretime açılan lise binasının temeli, eski valilerden Sırrı Paşa tarafından atılmış fakat Paşa’nın Sivas’tan ayrılması nedeniyle yapımına bir süre ara verilmiştir. Daha sonra Sivas’a gelen Vali Memduh Paşa, Sırrı Paşa’nın atmış olduğu temelin yerini beğenmeyerek okulun bugün bulunduğu yere temelini attırmıştır.

O tarihlerde böyle bir okul binasına büyük ihtiyaç olduğunu düşünen Paşa, okulun yapılması için büyük çaba harcamıştır.

Okulun başmühendis tarafından çizilen planlarını Sivas’ta yapacak inşaat ustası bulunmadığından Giresun’dan usta getirilmiştir. Okulun temeline bin para ile Abdi Kalfa tarafından okulun temeline bin para ile Memduh Paşa’nın adı yazılı kaya temele konmuş, binanın yapımı dört yıl kadar sürmüştür. Okul binasının açılışı 19 Haziran 1894 tarihinde öğretim yılı başında dönemin Valisi tarafından yapılmıştır.

1894’te öğretim yılı başında binanın açılışı Vali Halil Bey tarafından yapılmıştır.

1915 yılında Çanakkale Savaşı’na katılan okulun son sınıf öğrencilerinin tamamının şehadete ermesi nedeniyle 1915 yılında okul mezun verememiştir.

Bina, 31 Mart 1918’de onarım görmüştür. Bu tarih Hacı Hasan Hilmi Paşa’nın zamanına rastlamaktadır. Bu onarımda büyük paralar harcanmıştır. Bugün İstasyon Caddesi’ne bakan okul kapısı, 1930 yılı Eylül ayında yapılmış olup, binanın asıl giriş kapısı taşlı sokağa bakmaktadır. İki katlı olan binanın derslikleri alt katta, İki müdür odası, idare odası ve konferans salonu üst katta bulunmaktaydı. Okulun alt katında bulunan iki büyük odadan duvarlarında kûfi yazısı bulunan okulun camisidir.

Okul ilk önce idâdî sonra sultânî daha sonra da Atatürk’ün direktifi üzerine Sivas Lisesi adını almıştır. Sivas Kongresi zamanında on iki sınıflı olan okul, 1924-1925 öğretim yılında Sivas Lisesi adını almıştır.

Okul binasının bu tarihi geçmişi ile birlikte, en önemli tarihi değeri de 4 Eylül 1919 Sivas Kongresi’nin bu binada yapılmış olmasıdır. Bundan dolayı, Sivas Kongresi’nin yapıldığı her 4 Eylül’de okul ziyarete açılmaktadır. Okulun içinde Kongrenin yapıldığı salon ve Atatürk’ün yatak odası eski şekliyle bugün de muhafaza edilmektedir.

Sivas Kongresi’nde temsil heyetinin seçilip Ankara’ya gitmesinden sonra okul, küçük zabit okulu olmuştur. Bu okulun daha sonra Tokat’a nakli dolayısıyla sanat okulu binaya geçmek istemiş fakat öğrencilerin ve yöneticilerin çabalarıyla bina yine eski sahiplerine iade edilmiştir. Kongre zamanında okulun yedi sınıfı, Paşabostan’da Burhaneddin Efendi’nin konağına, ilk beş sınıfı ise taşlı sokakta Abidin Bey’in konağının karşısındaki eve taşınmıştır.

Sivas Lisesi binasının 1950’de müze olması kararlaştırılmış ve Sivas’a bir okulun daha yapılması düşünülmüştür. Ancak 1950 seçimlerinden sonra bu düşünceden vazgeçilmiştir.

Okul, 1970-1971 eğitim ve öğretim yılına kadar Sivas Lisesi ve Kongre Müzesi olarak hizmet vermiştir. Taşlı sokakta yeni Sivas Lisesi binası yapılmış, eğitim ve öğretim bu binada devam etmiştir.

1981 yılına kadar okul olarak kullanılan bina onarımı, teşhir ve tanzimi gerçekleştirildikten sonra 1990 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.

Sivas Atatürk Kongre Müzesi’nde Tarihi Kongre Salonu ve Atatürk’e ait çalışma ve dinlenme odası, kongrenin yapıldığı günlerdeki hali ile muhafaza edilmektedir.

Müzede kongre öncesindeki olayların, Mustafa Kemal Atatürk’ün kongre hazırlığı ile ilgili tamimlerinin ve bildirilerinin sergilendiği salon; o zamanki muhaberenin temelini oluşturan telgraf odası; Sivas Kongresi ile ilgili tutanakların yer aldığı salon; merkezi Sivas’ta kurulmuş olan Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti’ne ait bildiriler ve haberleri içeren belgeler ile İrade-i Milliye Gazetesi’nin basıldığı matbaa makinası ve bu gazeteye ait nüshaların sergilendiği salonlar bulunmaktadır.

Müzede ayrıca Sivas Kongresi sırasında ve sonrasında Sivas’ta alınan tüm kararlara ait belgeler; Cumhurbaşkanlığı Köşkü Atatürk Özel Arşivi, Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih Komisyonu ve Ateşe Özel Arşivi, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı arşivlerindeki belgelerin örnekleri müzede sergilenmektedir.

Kaynak: Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü