Canfeda Hatun Çeşmesi
Canfeda Kethüda Hâtun Çeşmesi olarak da bilinir.
- Tür: Çeşme
- Tema: Kadın Baniler
- Kültür: Osmanlı
- Yüzyıl: 16. yy, 19. yy
- Bölge: Türkiye, Marmara Bölgesi, Kocaeli, İzmit
Kitabesi;
Kitabesi:
(1)Sahibetü’l-hayrat Canfedâ Kethüda Kadın merhûmenin İznikmid
derûnunda inşâ ve icrâsına muvaffaka oldukları
(2)çeşmeleri suyollarının murûr-i zaman ile müşrif-i harâb ve mu’attal olmağla
(3)mu’ahharan menba`ından külliyen ta’mir ve çeşmelere icrâya muvaffak
olan hâlâ ser levha-i
(4)şehinşâh-ı cihân hazret-i Gâzi Sultân Adlî Mahmûd Hân medde zilâl-i
(5) devletehü ilâ ahiri’d-devrân efendimiz hazretlerinin harem-sarây-ı
hümâyûnlarında hazinedâr ustalık
(6)rütbe-i celilesiyle şerefyâb olan aliyyetü’ş-şân Su`âda Usta hazretlerinin
i’mârına muvaffak oldukları hayrâtdır. Sene 1242 (M.1826)
Çeşme Canfeda Kadın Kethüda tarafından yaptırılmıştır. Buna göre çeşmenin yapım tarihi 16. yüzyıldır. Yukarıdaki tamir kitabesine göreyse 1826 yılında Su’ada Usta tarafından tamir ettirilmiştir.
 | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Büyük Çeşme |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Konum | Orhan, İzmit, Kocaeli |
| Koordinatlar | 40°46′07″K 29°55′10″D / 40.76861°K 29.91944°D |
| Yaptıran | Canfeda Hatun |
| Tamamlanma | 16. yüzyıl |
| Yenileme | 1826 2008 (restorasyon) |
| Yenileyen | Su’eda Usta |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Kesme taş ve mermer |
Canfeda Kethüda Hâtun Çeşmesi, Kocaeli'nin İzmit ilçesinde Orhan mahallesindeki Orhan Camii karşısında bulunan, 16. yüzyıl yapısı çeşme.
III. Murad'ın annesi Nurbanu Sultan'ın câriyelerinden biri olan ve Osmanlı sarayında kethüda olarak görev yapan Canfeda Hatun tarafından inşa ettirilmiştir.[1] "Büyük Çeşme" olarak da bilinir.[2] Kocaeli de dahil, İstanbul ve çevresinde başka birçok hayratları bulunan Canfedâ kethüdâ Hatun'un[3] İzmit'te günümüze gelebilmiş tek çeşmesidir. Canfeda Hatun'un İzmit’te toplamda on dört adet çeşmesi ve buralara bağlı su yollarının olduğu Vakıf muhasebe kayıtlarından bilinir ancak bu çeşmeler harap olarak yıkılmış veya farklı bir baninin sahiplenmesiyle ilk banisi unutulmuştur.[2]
Çeşme, kareye yakın bir plan şemasında, kesme taş ve mermer malzemeden inşa edilmiştir. Mermerden yapılmış, oyma tekniği ile süslenmiş aynalığı vardır. Aynalıkta ‘’S’’, ‘’C’’ kıvrımları ve istiridye kabuğu yer alır.[4]
19. yüzyıla harap halde gelen çeşme, II. Mahmud'un hazinedarı Su’eda Usta tarafından 1826'da yeniden inşa ettirilmiştir.[2][5] Çeşmenin doğu cephesinde bulunan süslemelerin onarım esnasında eklendiği düşünülür.[4]
Çeşmenin üst kısmında, II. Mahmud devrinde onarım gördüğüne dair oldukça büyük bir kitabe vardır. Kitabede şu ifade bulunur:
| “ | Sahibetü'l-hayrat Canfedâ Kethüda Kadın merhûmenin İnikmid derûnunda inşâ ve icrâsına muvaffaka oldukları, çeşmeleri su yollarının murûr-i zaman ile müşrif-i harâb ve mu'attal olmağla mu'ahharan mennba'ından külliyen ta'mir ve çeşmelere icrâya muvaffak olan hâlâ ser levha-i, şehinşâh-ı cihân hazret-i Gâzi Sultan Adlî Mahmûd Hân medde zilâl-i, devletehü ilâ ahiri'd- devrân efendimiz hazretlerinin harem-sarây-ı hümâyûnlarında hazinedar ustalık, rütb-i celilesiyle şereyâb olan aliyyetü'ş-şan Su'âda Usta hazretlerinin i'mârına muvaffak oldukları hayrâtdır. Sene 1242 (m.1826) | „ |
Alınlık üzerinde çelenk içerisine alınmış II. Mahmud'un tuğrası bulunmaktadır.[4] Tuğra, 1927 yılında çıkan kanun gereği 1928 yılında kazınmıştır. Çeşme, 2008 yılında restore edilmiştir.[5]
- ^ "Canfeda Kethüda Kadın Çeşmesi - Kocaeli". Kulturportali.gov.tr sitesi. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ a b c Karademir, Ayşenur. "Harem-i Hümayun Kethüdası Canfeda Hatun'un Serveti ve Vakıfları". Vakıflar Dergisi, Sayı: 50, Yıl: Aralık 2018. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ "Canfedâ Kethüda Hatun Çeşmesi" (PDF). Volkan Şenel,Seyfettin Karaosmanoğlu, Zeynep Güney, Bahadır Yıldız. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2008. 2008. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
- ^ a b c Gökler, Burak Muhammed. "Kocaeli Çeşmelerinde Batı Etkili Süslemeler" (PDF). 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ a b "Geçmişe yolculuk yaptıran 'Canfedâ Kethüda Hâtun Çeşmesi'". Belediye. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi web sitesi, 3 Ağustos 2019. 7 Mayıs 2021. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
