Cevher Ağa Çeşmesi

Cevher Ağa Camii’nin tam karşısındadır.

Çeşme, oldukça büyük bir haznenin önüne yerleştirilmiş bir granit sütundan ibarettir. Bu sütun enlemesine delinerek suyu akıtılmıştır. Sütun üzerinde bir Bizans başlığı bulunmaktadır. Bu sütunun eşleri Cevher Ağa Camii avlu kapısının iki yanında da vardır. Ayrıca bir mermer sütun da Yalnız Selvi Caddesi üzerinde bulunmaktadır. Bu sütun ve başlıkların buradaki bir Bizans mabedinden getirildiği açıktır.

Çeşmenin önünde üç yalak vardır. 1967’de tamir edilmiş ve ön yüzü tamamen mermer kaplanmış ve bu sırada bir saçakla da muhafaza altına alınmıştır.

Sütunun sol tarafındaki kitâbesi şudur:

Bâni-i evveli

Hakan-ı sabık Cennet-mekân Sultan Abdülhamid Han’ın Ser Müsahibi

merhum Cevher Ağa ile 1315 sene-i Hicrî ve Bâni-i sânisi

Sultan Mehmet Vahidüddin Han-ı sâdis Hazretlerinin cariyelerinden

Merhume ve mağfuretün-leha Cenanyâr Hanım’ın ruhları için el-Fatiha

21 Rebiyülevvel 1339

13 Teşrinisâni 1336

Kitâbeden de anlaşılacağı üzere çeşme, 1315 (1897-98) tarihinde Sultan II. Abdülhamit’in (1876-1909) baş müsahibi Cevher Ağa tarafından yaptırılmış ve 24 sene sonra Cenan-yar Hanım tarafından tamir edilmiş ve kitâbe bu tamir sırasında konmuştur.

Cevher Ağa, 31 Mart Vakası’nda alakalı olduğu gerekçesiyle 28 Nisan 1909 tarihinde tevkif ve Harp Divanı’nın kararı ile de idam edilmiştir.

Kabri, Edirnekapı Şehitliği’nde, Çanakkale Abidesi civarında, Türkiye’de ilk defa itfaiye teşkilatını kuran, Gerçek Davut Ağa sofasındadır. Şâhidesine göre, 1327 Cemaziyelevvelinde (Haziran 1909) siyaseten şehid edilmiştir.

Aşağıdaki satırlar Ayşe Osmanoğlu’nun Babam Abdülhamid adlı eserinden alınmıştır:

“Babamın şehzadelik zamanında Arap Mehmet Paşa’nın hediyesi olarak babama takdim olunmuş, o zamandan beri babama sadıkane hizmet etmiş ve sarayca namuslu, vicdanlı, saray ananesine vakıf bir ağa olarak tanınmıştı… Kazandığı maaşiyle Ümraniye’deki camii, mektebi ve vakıflarını yaptırmış hayır sever bir ağadır… Babamın ikinci Müsahibinin adı da Cevher Ağa idi. Babamla birlikte Selânik’e gitmiş hastalığı sebebiyle sıkıntılı hayata katlanamamış, Sultanlar’la beraber İstanbul’a dönmüştür.”

Çeşme ve cami, 1293 (1876) tarihindeki Osmanlı-Rus Harbi neticesinde, Bulgaristan’dan göç edip, buraya yerleştirilen Müslüman ahalinin ibadeti ve su ihtiyacının karşılanması için yaptırılmıştır. Bundan dolayı, Ümraniye’nin ilk ismi ‘Muhacir Köyü’ idi.

Çeşmenin suyu, Büyük Çamlıca Tepesi’nin eteklerinden getirilmiştir.

* Kaynak: Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Sayfa 1059

✶ İlişkili Yerler

Ümraniye Camii

Cami