Hacı Mahmut Ağa Mescidi ve Tekkesi, Zeytinburnu

Zeytinburnu İlçesinde, Merkez Efendi Mahallesinde, Yenikapı Mevlevîhanesi’ne giden Mevlevihane Caddesinde bulunmaktadır. II. Bayezid döneminde (1481- 1512) Hacı Mahmud Ağa (kabri hazirededir) adında bir hayır sahibi tarafından mescit olarak inşa edilen yapıya, 18. yy.’ın ikinci yarısında Yenikapılı İsmail Ağa (kabri hazirededir) tarafından mescide bitişik fevkânî bir sıbyan mektebi eklenmiş, 1291/1874’te Halvetîliğin Şabanî kolundan Şeyh Salih Salaheddin Efendi tarafından tekkeye dönüştürülmüştür.

Kareye yakın dikdörtgen planlı, son cemaat mahalli bulunan, minaresi olmayan, ahşap karkaslı içeriden bağdadi sıvalı, dışarıdan ahşap kaplamalı, üst katı kadınlar mahfili olmak üzere iki katlı olduğu anlaşılmaktadır. Ayin günü Cuma olan tekke ve mescidin önemi, kurulduğu mahallenin sadece dini bir mekanı olmasının yanı sıra, mahallede bir toplanma meclisi, kıraat mekanı gibi olguları karşılayan bir toplanma yeri olmasından dolayı sosyal bir olgu olarak ön plana çıkmasıdır.

19. yy’ın İkinci yarısında, muhtemelen 1874’te yenilendiği anlaşılan tekke ve müştemilatı (mescit, tevhidhane, selamlık, harem, mutfak ve derviş hücreleri vs.), uzun süre âtıl kalarak harap olmuş, günümüze kagir duvarlı, ahşap çatılı mescit-tevhidhaneden bazı duvar kalıntıları ile ahşap harem-selamlık kanadının yıkıntıları ve bir-iki mezarı içiren küçük haziresi ulaşabilmiştir. Zeytinburnu Belediyesi tarafından Kültür Vadisi Projesi kapsamında aslına uygun şekilde rölöve, restitüsyon ve restorasyonu yapılmıştır. (Kaynak: İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme Özellikleri Tipoloji Denemeleri, Sanat Tarihi Doktora Tezi, M. Baha TANMAN, 1990, S.824)

✶ İlişkili Yerler

Hacı Mahmut Ağa Mescidi-Tekkesi Abdest Teknesi, Zeytinburnu

Abdest Teknesi

Hacı Mahmut Ağa Mescidi Haziresi, Merkezefendi

Hazire-Mezarlık