İvriz Anıtı

Anıt, Konya’nın Ereğli ilçesine 12 km uzaklıktaki İvriz köyü yakınlarındadır. Büyük bir kaynağın yakınındaki dik kayalık yüzey üzerine oyulmuş olan rölyef 4,20 m yüksekliğinde ve 2,40 m genişliğindedir. Tuwana Kralı Warpalawa’yı bir elinde buğday başakları diğerinde üzüm salkımı tutan tanrı Tarhunza’ya tapınırken gösterir. Tanrının başındaki boynuzlu başlik ilahiliği temsil eder. Tanrı Tarhunza figüründen oldukça küçük olan kral figürü özenle işlenmiş giysisi ile tapınma pozisyonundadır. Tuwana Kralı Warpalawa Asur kaynaklarından Urballa olarak bilinmektedir. Bu kaynaklara göre en azından MÖ 738-710 yılları arasında hüküm sürmüştür ve dolayısıyla anıt MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenir. Adı, Bor ve Bulgarmaden anıtlarında da geçer.

Tanrı Tarhunza’nın önündeki Luvi hiyeroglifi ile yazılmış 3 satırlık yazıt Hawkins tarafından “Bu, Warpalawa’nın büyük Tarhunza’sı(dır). Onun için onu/onları uzun(?) Sahana(?) etsin” şeklinde, kralın arkasındaki 3 satırlık yazıt ise “Bu, Kahraman Warpalawa’nın görüntüsü(dür)…” şeklinde tercüme edilmiştir.

Tek satırlık üçüncü yazıt ise kabartmanın bulunduğu kayanın dibinde, daha önce su ile kaplı olan bir yerdedir. “Tiyamartu, Warpalawa’nın sev[gili kulu? … ] bunu (kayaya) oydu …” olarak okunmuştur ve rölyefi yapan ustanın imzası olduğu anlaşılmaktadır.

Dağa doğru, Ambar deresi civarında İvriz rölyefinin kopyası olan ikinci bir kabartma daha vardır. Yaklaşık aynı büyüklükte, daha az detaylı ve büyük ihtimalle bitirilmemiş durumdadır. İvriz rölyefinden farklı olarak bunun üzerinde herhangi bir yazıt yoktur. 2015 yılında bu rölyefin 500 metre kadar güneyinde Luvi hiyeroglifli bir stel fragmanı bulunmuştur.

Üçüncü bir rölyef 1972 yılında köylüler tarafından derenin yukarısına doğru İvriz rölyefine yaklaşık 25-30 m mesafede, yoldan 10 m yukarıda bulunmuştur. Düz ve yaklaşık 1 cm derinlikte oyulmuş olan kabartmada arka arkaya duran iki figür ve arkadaki kişinin yanında bir hayvan vardır. Öndeki uzun giysili kişinin üst bölümü kopmuş ve kaybolmuştur. Röylefteki hayvan, at veya köpek de olabilir ancak bunun bir kurban sahnesi olduğu düşünülürse daha büyük olasılıkla bir boğadır. Kenar bölümlerinin bir raf gibi düz oyulmuş olması ve yanında oyulmuş basamakların bulunması burasının bir ayin yeri olduğunu akla getirir. Biçimsel olarak İvriz rölyefinden daha eski bir döneme işaret eder. Bu rölyef kayadan ayrılarak Ereğli Müzesine nakledilmiştir.

1986 yılında İvriz rölyefinin 75 m kadar yukarısında, sulama kanalı yapımı sırasında bir stel parçası ile devasa bir heykel başı bulunmuştur. Stelin sadece alt bölümü kalmıştır ve ön yüzünde bir rölyef, arka ve sağ yan yüzlerinde Luvi hiyeroglifi ile yazılmış bir yazıt (İVRİZ 2), sol yan yüzünde ise Fenikece bir yazıt bulunur. Bu yazıt da Kral Warpalawa’dan bahseder. Her iki parça da Ereğli Müzesindedir. Ayrıca, üçü İvriz anıtı yakınlarında biri Ambar Deresi’nde olmak üzere dört adet yazıtlı parça çeşitli yıllarda bulunmuştur.

Hitit Anıtları – İvriz Anıtı